Diverse mentaliteit nog geen prioriteit

‘Ontdek jezelf, begin bij de wereld’: de slagzin van de KU Leuven omarmt in één keer zowel diversiteit als identiteit. Wanneer je rondkijkt in de aula, je professoren evalueert of je cursussen doorbladert, kom je echter tot een ontzettend blanke conclusie. De KU Leuven blijft een overheersend witte universiteit.
Waar loopt het mis? Er is een aangepast diversiteitsbeleid. Er is een contactpersoon voor studenten met een migratieachtergrond. Er is begeleiding, er zijn verschillende initiatieven. Toch nemen minderheden minder deel aan het hoger onderwijs, en liggen de uitvalcijfers significant hoger.

‘Minderheden zijn een goede barometer van een dieperliggend probleem', vertelt professor Nadia Fadil, faculteit Sociale Wetenschappen. De onderrepresentatie van minderheden aan onze universiteit weerspiegelt zo veel eerder structurele problemen binnen de universiteit dan ‘de wereld’.

Ontmoedigingsbeleid

‘Je bent gewoon te dom om hier te zitten.’ Die zin moest Yassira Samadi van een van haar leerkrachten aan de middelbare school aanhoren. En dat was geen geïsoleerd voorval. Toch maakte Yassira haar aso-opleiding Economie-Wiskunde af, en studeert ze momenteel Handelsingenieur.

‘Er heerst echt nog een ontmoedigingscultuur in het lagere en middelbare onderwijs’, vertelt professor Katlijn Malfliet, vicerector van het Diversiteitsbeleid. Vele jongeren met een migratieachtergrond hebben namelijk gelijkaardige verhalen. Leerkrachten raden deze groep studenten sneller aan om tso of bso te doen. Zelfs bovengemiddelde leerlingen worden zo ontmoedigd, terwijl de leerkrachten hen net zouden moeten ondersteunen.

De KU Leuven heeft enkele initiatieven op touw gezet om dit ontmoedigingsbeleid tegen te gaan. In de lerarenopleiding wordt sinds kort bijzondere aandacht aan het probleem gegeven. Daarnaast zijn er ambassadeurs, namelijk succesvolle studenten aan de KU Leuven met een migratieachtergrond, die middelbare scholen bezoeken en naar infosessies gaan.

Liever de VUB dan de KU Leuven

Door de ontmoedigingscultuur vanaf het lager onderwijs is de instroom van de universiteit ook minder. Toch scoren de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Universiteit Antwerpen (UA) beter en bereiken zij wel een heterogenere studentengroep.

Brussel en Antwerpen zijn diversere steden dan Leuven, maar toch speelt er een tweede element mee. ‘Leuven is ook minder aantrekkelijk door de uitstraling en reputatie van de universiteit’, vertelt professor Fadil.

De KU Leuven als elitaire universiteit die zich richt op de gegoede middenklasse: het imago blijft kleven. Daardoor kan de VUB of de UA ook meteen aantrekkelijker lijken.
‘De universiteit heeft bepaalde waarden die diversiteit niet aan banden leggen’, vertelt professor Fadil. ‘Zo zijn hoofddoeken bijvoorbeeld toegestaan en is er een studentenmoskee. De universiteit zou zich duidelijker zo moeten positioneren.’

Witte aula, witte professoren

Want ook wanneer de studenten aan de universiteit beginnen, hebben ze veel meer kans om de opleiding niet af te maken. Voor bepaalde factoren wordt begeleiding aangeboden, zoals de mogelijke taalachterstand.
Een andere factor echter, die veel moeilijker op te lossen valt met een contactpersoon of ondersteunende maatregels, is de sociale factor.

Studenten van migratieafkomst vertellen dat het niet altijd makkelijk is om je in zo’n homogene groep te bewegen. Dat gaat van gekke blikken krijgen tot ignorante opmerkingen: ‘Jij spreekt de taal wel vlot hè!’ of ‘Je bent best slim eigenlijk!’.
Dat zijn vormen van micro-agressie. De uitingen zijn niet per se kwetsend bedoeld, maar getuigen van een negatief denkbeeld waar de studenten zich nog steeds tegenover moeten bewijzen.

‘Het idee van een groep te hebben met medestudenten die door hetzelfde gaan, zoals aan de VUB mogelijk is, kan echt ondersteuning bieden,’ vindt Yasmina, student biomedische wetenschappen.

Maar ook het overgrote merendeel van de professoren is blank en mannelijk. Dat terwijl rolmodellen een essentiële functie vervullen. De KU Leuven neemt reeds stappen op vlak van aanwervingsbeleid voor een beter genderevenwicht. Voor etnische diversiteit schiet dat beleid nog tekort. Professor Fadil beaamt dat: ‘Ook op niveau van etniciteit zou dit een prioriteit moeten zijn.’ Culturele diversiteit aanmoedigen binnen een universiteit betekent ook culturele diversiteit valoriseren binnen het curriculum.

‘Het curriculum is nooit neutraal. Studenten groeien nog steeds op met een eurocentrisch denkbeeld’, vertelt professor Orhan Agirdag, faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen.
Hierdoor wordt de wereld ontdekken weer wat moeilijker. Het curriculum aan de KU Leuven wordt namelijk nog steeds gedomineerd door een erg blank (en mannelijk) denkbeeld. Het vak Inleiding tot de wijsbegeerte bijvoorbeeld, dat alle studenten aan de KU Leuven moeten volgen, laat uitsluitend Westerse denkers aan het woord, waardoor studenten niet geconfronteerd worden met diversere denkkaders.
'Tijdens Inleiding tot de wijsbegeerte haalde mijn professor de ramadan aan', vertelt Yasmina. 'Dat geeft de mogelijkheid andere visies aan het woord te laten. Zo geef je het gevoel dat er ook plaats is voor onze identiteit.'

Nood aan verontwaardiging

Aan universiteiten van andere landen, zoals in de Verenigde Staten en in Nederland, zijn er al langer actieve bewegingen rond dit thema.

‘Uiteraard zijn er cultuurverschillen met Nederland, waar activisme bekender is. Maar wij willen vooral resultaten’, vertelt rector Rik Torfs. ‘Maatregelen en goede resultaten. Je kan van alles van de daken schreeuwen, maar wij willen vooral die participatiegraad verhogen.’

Maar dat kan zomaar deel zijn van het probleem. Een gebrek aan diversiteit kenmerkt meerdere lagen van de academische omgeving. Activisme kan een mentaliteitsverandering teweegbrengen, iets wat nodig is als je zo grondig de bouwstenen wil herleggen.

‘Er is een gelijkekansenbeleid, en net daardoor heerst er een soort van berusting’, vertelt Heidi Mertens, hoofd van de dienst Diversiteitsbeleid. ‘Daardoor worden de impliciete structuren minder aangepakt.’

Zo hoeft de gemiddelde student helemaal nooit bij diversiteit stil te staan. Daarom wordt het vervolgens gemakkelijk om de implicit bias te laten floreren onder studenten. En dat terwijl de wereld ontdekken net heel wat meer inhoudt dan dat.