De professor die burgemeester wordt: 'Een enorme gok die goed uitdraaide'

Veni, vidi, vici, zou zijn toekomstige Antwerpse evenknie zeggen. Professor internationale politiek Jonathan Holslag (VUB) heeft Tienen stormenderwijs veroverd. Amper anderhalf jaar na haar oprichting, wist zijn lijst Durf dertig procent van de stemmen naar zich toe te trekken tijdens de laatste lokale verkiezingen. 'Dit had ik in mijn stoutste dromen niet verwacht', reageerde Holslag zondagavond na het horen van de score. 'Wij hoopten op tien tot vijftien procent, maar dit is werkelijk onuitgegeven voor de Belgische gemeentepolitiek.' 

Het leverde hem zelfs dubbel zoveel voorkeurstemmen op als de zittende burgemeester Katrien Partyka (cd&v). Voldoende voor Holslag om haar cd&v uit het bestuur te verdrijven en een coalitie te vormen met Tienen Anders en N-VA plus waardoor de professor de volgende burgemeester van de Suikerstad wordt. 'Ik neem zes jaar politiek verlof aan de universiteit om voltijds voor de stad te werken. In het verleden zijn beloftes niet altijd nagekomen, wat nefast was voor het vertrouwen in de politiek', zegt Holslag. 

De academicus profileerde zich als frisse wind na jaren van politiek wantrouwen in de stad. Slechts één op vijf Tienenaars heeft veel vertrouwen in het lokale bestuur, tegenover één op drie in het hele Vlaamse Gewest. Het verwijt naar het zittende college luidde er dat er te veel boven de hoofden van de mensen werd bestuurd. 'Holslag heeft die krachten van ontevredenheid gebundeld en optimaal weten aanboren', zegt de huidige Tiense schepen Eddy Poffé, die op de lijst stond voor N-VA plus. Hoe heeft de professor internationale politiek in een mum van tijd de sleutels van de stad in handen gekregen?

Macron op zolder

Het verhaal van Durf begon in de zomer van 2023 op de zolder van Holslag, die dan net iets meer dan een jaar in Tienen woonde. Verschillende betrokken inwoners klopten bij hem aan. Ze hadden het gevoel dat er meer zat in de Suikerstad, maar hun ideeën vonden geen gehoor bij het zittende stadsbestuur. 

'Ik overwoog al enige tijd om naar een andere stad te verhuizen', zegt Liesbeth Verboomen, die al van in het prille begin bij Durf betrokken was. 'Toen ik vernam dat Jonathan in Tienen kwam wonen, dacht ik meteen: "Nu zou er weleens iets kunnen veranderen in Tienen."' In een eerste kennismakingsgesprek dat een jaar later volgde, viel haar op hoe gedreven hij was om van de stad iets te maken. 'Ik kon mij helemaal vinden in zijn visie.'

De zolder van Holslag bleek al snel te klein om alle enthousiastelingen in onder te brengen, waarna Durf de wijken in trok. De beweging – want zo noemt Holslag zijn lijst – wist zo aansluiting te vinden bij de burgers van Tienen. De snelheid en organisatie waarmee dat gebeurde, zette grote ogen. De lijsttrekker betrok daarvoor oud-generaal en vriend Philippe Boucké om wat militaire discipline in de campagne te injecteren. 'Als je ziet wat hij op een jaar heeft gepresteerd, dan kan je daar alleen maar bewondering voor tonen', zegt Poffé, ook voormalig burgemeester, toen nog voor Open Vld. 

Holslag zat als outsider in de ideale positie om zich af te zetten tegen het zittende bestuur en verandering te bepleiten. 'Het huidige stadsbestuur zat vastgeroest in een oude politieke cultuur', zegt socioloog en Tienenaar Christophe Vanroelen (VUB) die zelf opkwam voor Tienen Anders bij de recentste gemeenteraadsverkiezingen. 'De macht van de consultants was er te groot en er werd niet geluisterd naar de mensen. Door een burgerbeweging uit de grond te stampen heeft Holslag een enorme gok genomen, maar die is goed uitgedraaid.' 

Bewegingen mogen dan wel een modewoord zijn, bij Durf lijkt de term aan te slaan. 'Het verschil bij Durf is dat zij niet van een bestaande politieke partij vertrekken. In die zin doet het eerder denken aan de Franse president Emmanuel Macron, die uit het niets een enorme machtsbasis wist op te bouwen', zegt professor politieke wetenschappen en collega Dave Sinardet (VUB). 

'We hebben ons als een olievlek verspreid en heel doelmatig ons draagvlak vergroot de voorbije twee jaar', zegt Holslag. Hij maakte er een erezaak van bij zo veel mogelijk burgers langs te gaan en kon zo zijn kernteam snel verbreden. Luisteren naar de mensen werd het mantra van Durf tijdens de campagne. De lijst belde bij maar liefst 19.000 Tiense deuren aan. 

Special forces

De professor staat bekend als iemand die de handen uit de mouwen steekt, iemand die niet in de ivoren toren blijft zitten. Zo trad hij ook in dienst van het leger als reservist, waar hij Joachim Pohlmann, lang de rechterhand van Bart De Wever, leerde kennen. 'Jonathan is een gedreven man. Hij weet wat hij wil en is bereid om offers te brengen om dat te bereiken', zegt Pohlmann.

Dat hielp hem om als professor uit Brussel, een outsider, niet het verwijt te krijgen elitair te zijn. 'Die bezorgdheid leefde inderdaad', zegt Boucké. 'Maar hij heeft veel twijfels kunnen wegnemen door in Tienen rond te lopen en zich open te stellen voor alle inwoners van de stad.' Sinardet vult aan: 'Er heerst een wat anti-intellectualistisch klimaat. Wie zijn politieke tegenstanders als elitair kan framen heeft een krachtig communicatief wapen in handen.' 

'Hij levert geen half werk, maar is iemand die de daad bij het woord voegt', zegt Tienenaar Lode Lemmelijn, bekend van Kamp Waes. De twee ontmoetten elkaar ook in het leger en liepen samen de tender feet, een loodzware oriëntatieloop. 'Jonathan heeft doorzettings­vermogen en karakter, anders hou je het niet vol bij de special forces.' 

'Hij wil verbinden op een moment dat onze huidige politieke cultuur juist verdeeldheid zaait', zegt Rob Vliegen, bij het grote publiek beter bekend als Fly uit Kamp Waes, die samen met Lemmelijn kwam spreken op een campagne-evenement van Durf. Hij rekruteerde Holslag als reservist bij de special forces. 'Jonathan heeft ambitie en drive om zich in te zetten voor de gemeenschap en streeft er altijd naar zichzelf te verbeteren.' 

Succesrecept

Die gedrevenheid tekende hem ook tijdens zijn academische carrière. 'Hij is heel veeleisend en legt de lat hoog, zowel voor zichzelf als voor zijn studenten', zegt collega-professor en compagnon de route Alexander Mattelaer (VUB). 'Hij is een man van vele talenten en als hij ergens voor gaat doet hij het doorgaans erg goed.'

Dat Holslag ooit zelf de stap zou zetten van de academische wereld naar de politiek hadden velen al zien aankomen. 'Hij had er al eerder op gehint dat hij op een bepaald moment politiek actief zou worden', zegt Sinardet, tevens bureaubuur van Holslag op de campus. Ook Mattelaer was niet verrast: 'Hij heeft altijd al een neus voor politieke gevoeligheden gehad en herkende zich niet in het bestaande politieke landschap.'

Toch is het niet iedereen gegeven om bij hun eerste deelname aan verkiezingen een monsteroverwinning te boeken. 'Zijn nationale bekendheid geeft geloofwaardigheid en zichtbaarheid', zegt Sinardet. 'Anderzijds komt hij wel als nieuwkomer binnen in het politieke systeem waardoor hij nog een soort maagdelijkheid geniet en nog niet bezoedeld is door bestuurservaring. Dat is wellicht het succesrecept.' 

Dat erkent ook uittredend burgemeester Partyka: 'Jonathan Holslag kon genieten van permanente nationale media-aandacht en bekendheid als professor waar moeilijk tegen op te tornen is. Hij kon beginnen van een wit blad en zo een gevoel van verandering capteren met een uitgekiende professionele en massale campagne.' 

Bovendien wordt Holslag geroemd om zijn retorisch talent: 'Hij is communicatief zeer sterk', zegt Mattelaer. 'Dat talent was inherent altijd al bij hem aanwezig maar is tijdens zijn vele media-optredens alleen maar gegroeid.' Met communicatie kan je verkiezingen winnen, maar de komende jaren zal Holslag als burgemeester geconfronteerd worden met andere uitdagingen. 'Partijen die van buiten het politieke systeem komen worden vanaf het moment dat zij intreden in het bestuur hoe dan ook deel van dat systeem', zegt Sinardet. 'Het grootste risico is dan dat je de gecreëerde verwachtingen niet kan inlossen.'

Coalitievorming

Toch is er veel vertrouwen bij Durf. 'Er zullen moeilijkheden zijn. De stad heeft schulden opgebouwd en er moet geïnvesteerd worden. We zullen iedereen in dat verhaal moeten meenemen', zegt Boucké. 'Jonathan werkt heel hard en werkt ook sneller dan de anderen omdat hij zo intelligent is. Hij zal de nieuwe ploeg weten motiveren om resultaten neer te zetten.'

'Hij is een verstandige en ambitieuze man. Hij zal als burgemeester besturen met kennis van zaken', meent Pohlman. 'Burgemeesters die erin slagen goed te besturen kunnen ook door de kiezer beloond worden, zo tonen de verkiezingen van zondag', zegt Sinardet. 'Al zal ook Durf in dat proces onvermijdelijk beginnen lijken op een reguliere partij met alle uitdagingen die daarbij horen.' 

Dat betekent voor Holslag echter niet het einde van brede participatie. Die wil met buurtraden de burger blijven betrekken bij het beleid. De nieuwe coalitie zal een ruime meerderheid hebben van 21 zetels op 33. 'De afgelopen jaren is Tienen op een nieuw spoor gezet', reageert uittredend burgemeester Katrien Partyka. 'Desondanks werd ons beleid niet beloond door de kiezer. Durf voerde een strategische campagne die niet ging over het gevoerde beleid maar om wie over de beste communicatiemiddelen beschikt.'

Dit artikel werd geüpdatet om de reactie van burgemeester Katrien Partyka toe te voegen