De illusie der vitaminepreparaten

'Biocure® Intellect LA bevat een evenwichtige combinatie van twee gestandaardiseerde extracten met vitamines en ijzer. Guarana helpt je beter te focussen en door de Siberische ginseng kan je ook beter met tijdelijke stress omgaan', zo valt te lezen in de beschrijving van het product op de website van Farmaline. Klinkt allemaal veelbelovend, maar hoeveel waarheid zit daarin?

Merken als Metastudent, Cognifit en Biocure promoten hun producten met veelbelovende baten bij het nemen van hun pilletjes, bestaande uit een mengsel van vitaminen, mineralen en plantenextracten zoals ginseng. Het zou moeten helpen bij een ondersteuning van het energieniveau, het immuunsysteem, het leervermogen en het geheugen.

Evenwichtig voedselpatroon

Huisarts van het Studentengezondheidscentrum aan de KU Leuven Maura Sisk doorprikt het aanlokkelijke idee: 'In het Westen hebben we een zeer gevarieerd voedselaanbod, en bijna alle mineralen en vitaminen die een mens nodig heeft, krijgen we sowieso al binnen door een evenwichtig voedselpatroon. Je hebt dan geen baat bij zo'n supplementen.'

Die boodschap valt ook steeds te lezen in kleine lettertjes op de doosjes van zo'n producten: 'Mag niet ter vervanging van een gevarieerde en evenwichtige voeding en gezonde levensstijl gebruikt worden.' Deze producten zijn te verkrijgen zonder voorschrift en worden ontwikkeld en gepromoot vanuit een gecommercialiseerd oogpunt, waardoor het allemaal veelbelovend klinkt.

Het is niet zo dat extra vitaminen innemen voor niemand baten heeft: 'Sommige mensen hebben problemen met de opname van bepaalde bestanddelen in voedsel door medische aandoeningen of eten niet goed – dan hebben zo'n supplementen wel een meerwaarde', vertelt Sisk.

'Ze kunnen ook een verschil maken wanneer je uit een zware ziekteperiode komt, door een virale infectie zoals covid of de griep bijvoorbeeld', stelt Jan Tytgat, toxicoloog aan de KU Leuven. 'Als je je immuunsysteem wil boosten, dan kan je zaken als Metastudent wel nemen.'

Placebo

Een terugkerend bestanddeel in preparaten is ginseng. Enkele sites beweren dat deze Chinees-Koreaanse plant bescherming kan bieden tegen infecties en zelfs kankers. Bovendien zou het zorgen voor uithoudingsvermogen en energie. Maar wanneer men voorbij de voordelen leest, zijn er ook bijwerkingen als duizeligheid en slaapproblemen.

'Bij ginseng moet je oppassen, daar zitten stoffen in die een hormonale verandering kunnen teweegbrengen. Ze kunnen de hormoonhuishouding in het lichaam beïnvloeden en zijn niet zo onschuldig. Ik zou die niet plots veel gaan gebruiken', zegt Tytgat.

'Er zijn geen wetenschappelijke studies die hebben bewezen dat zo'n pillen de prestaties gaan verbeteren of bijdragen aan het concentratievermogen', vertelt Sisk. Al kan het ritueel van elke dag zo'n supplement nemen wel zorgen voor een placebo-effect. Daardoor denken mensen dat ze helderder zijn doorheen de dag. 'De positieve invloed op cognitieve functies is nooit aangetoond', bevestigt Tytgat.

Overdosis vitaminen

Compleet ongevaarlijk is het langdurig nemen van zulke preparaten niet, aangezien er zoiets bestaat als een overdosis vitaminen. Ook al is het niet makkelijk tot dat punt te komen, waarschuwt Maura Sisk wel voor de mogelijke klachten die een overdosis met zich mee kan brengen: 'Bij een teveel aan vitamine C kunnen darmklachten de kop op steken. Bij een overdosis Vitamine B12 kan dat gaan over hoofdpijn of een rode brandende huid.'

Een overdosis komt vaker voor bij de vetoplosbare vitaminen: die kunnen toxisch zijn voor je lever of kunnen huidverkleuring veroorzaken. Dat gaat dan over de zogeheten 'ADEK'-vitaminen: vitamine A, D, E en K. Wateroplosbare vitaminen – zoals vitamine C – verlaten het lichaam sneller via urine en zijn op dat gebied minder gevaarlijk.

Als je toch graag supplementen neemt, doe het dan op advies van je dokter of apotheker. 'Je kan die producten krijgen zonder voorschrift, en je mag ze ook nemen. Maar doe het dan volgens de instructies op de bijsluiter en niet langer dan staat aangewezen.'