De EU doorgeschud: dit was het Groot Kopstukkendebat 2020

Europa is nog niet verloren, dat leerde het jaarlijks Kopstukkendebat ons. In een net geen volle Pieter De Somer Aula botsten Vlaanderens partijen over de Europese klimaatplannen, defensie en het democratisch deficit. Wie het gekibbel van vorig jaar verwachtte, kwam bedrogen uit: Europa is duidelijk minder gepolitiseerd en de debatten vinden plaats in de marge. Hoog tijd dus om te meten waar onze partijen in Brussel voor pleiten.

Voor de gelegenheid waren vijf Europarlementariërs naar Leuven afgezakt: Gerolf Annemans (Vlaams Belang), Kris Peeters (CD&V), Petra De Sutter (Groen), Marc Botenga (PVDA-PTB) en Assita Kanko (N-VA). Vlaams fractieleider Hannelore Goeman nam de honneurs waar voor SP.A. Open VLD gooide dan weer nobele onbekende Eva De Bleeker, eerste opvolger voor de liberalen in Europa, voor de leeuwen. Rob Heirbaut, specialist Europa bij VRT, moest het debat in goede banen leiden.

European Green New Deal

Een eerste hangijzer werd de European Green New Deal, het groene prestigepaardje van de huidige Commissie-Von der Leyen. Het klimaatpact belooft 100 miljard euro steun voor een groene én sociale economische transitie voor Europa. In het Europees Parlement stemden slechts twee Vlaamse partijen tegen dat pakt: N-VA en Vlaams Belang.

Nochtans verklaarden beiden partijen niet tegen klimaatactie te zijn. Voor Annemans zijn de sommen te hallucinant. Hij vreest dat het groene geld fondsen zal afsnoepen van de Europese landbouwsubsidies, de grootste kostenpost in de begroting van de Unie. Kanko hamerde namens N-VA dan weer op realistische plannen. Ze benadrukte het belang van de afweging tussen het ondersteunen van innovatie op vlak van onder andere kernenergie, en de betaalbaarheid van een grootschalig klimaatbeleid.

De twee rechtse partijen botsen op een opvallend eensgezind front langs haar linkerflank. De Sutter, De Bleeker en Peeters bleken vurige minnaars van de Europese plannen. Zij wuifden de economische bezwaren van N-VA en Vlaams Belang weg. Inderdaad, een transitie naar een koolstofarme economie zal banen kosten en banen opleveren, maar het discours dat sommige politici uitdragen dat klimaatbeleid bedrijven zou wegjagen, is helemaal niet wat ondernemers zelf aangeven; zij hebben het hoofd al naar de toekomst en kijken naar de EU voor richting.

Net zo passioneel bleken de socialistische panelleden omtrent klimaat, 'maar de klimaatstrijd zal voor ons ook een sociale strijd zijn', meldt Goeman. Marc Botenga, voor PVDA-PTB verkozen in het Franstalige kiesgebied, bleek op één lijn te zitten met Goeman: 'Vermijd dat de mensen moeten betalen!'

Oorlog en vrede

Van klimaat ging het naar defensie: moet Europa haar eigen leger hebben? Op die vraag antwoordt enkel Goeman affirmatief. Zij gelooft niet in een Europa van 27 militaire dwergen, 'waar misschien alleen Frankrijk zichzelf militair serieus neemt'. Goeman vertrouwt het Amerika onder Trump niet langer en wil dus niet langer vastzitten in de NAVO.

Bij de tegenstanders vormt zich een opvallende coalitie van PVDA, Groen en Vlaams Belang. 'Wat is er mis met de NAVO?' vraagt Annemans zich af. Een Europees leger is volgens hem een misplaatste EU-ambitie van een 'Macroniaanse' elite die naast haar schoenen loopt. Een ander geluid horen we bij een pacifistische Botenga, die zich mordicus verzet tegen eender welke strijdmacht die zich buiten haar grenzen waagt. De Sutter heeft vooral praktische bezwaren: laten we eerst beginnen met meer samenwerking, is haar boodschap.

Ook in het midden heersen er twijfels, maar noch N-VA, noch CD&V of Open VLD spreken zich expliciet uit tegen een Europese strijdmacht. Voor Kanko is een Europees leger een utopie: 'Wie gelooft daar nu in?' Zij hoopt wel dat de EU haar internationale positie dringend versterkt, want als Erdogan weer een militaire stoot uithaalt, 'moet hij toch een beetje bang van ons krijgen'. Met een op hoongelach onthaalde metafoor over eieren en 'omeletjes' wil ze duidelijk maken dat Europa wel de middelen bezit voor een Europees leger, maar niet weet hoe ze te gebruiken.

En de toekomst?

Het derde thema van de avond werd de 'Conferentie over de Toekomst van Europa', de grote burgervergadering die de Unie in mei poogt te organiseren. Die conferentie, waarin men zal zoeken naar oplossingen voor het democratisch deficit dat de Europese Unie al sinds zijn ontstaan achtervolgt, zal twee jaar duren. Geen van de kandidaten kan hier echt het verschil maken. Het gaat volgens hen stuk voor stuk om meer luisteren en minder bureaucratie. Opvallend is vooral Goemans betoog om lastige lidstaten, zoals Polen met zijn gay free zones, aan te pakken.

De eindstand

Een hoffelijk debat toonde een Vlaamse meerderheid voor meer Europa, vooral gecentreerd rond de as CD&V, Groen en Open VLD. Peeters en De Sutter maakten een goede beurt met hun dossierkennis en gevoel voor humor. De Bleeker bleef dan weer weinig concreet en had duidelijk te lijden onder haar gebrek aan naamsbekendheid. De VLD'ster, schepen in het landelijke Hoeilaart, bleek geen grootse orator te zijn, maar verdiende wel punten door als enige de receptie achteraf te doorstaan.

Een pluim verdient ook de verrassende Marc Botenga, die met feilloze oneliners vaak het publiek op zijn handen kreeg. De Franstalige Brusselaar had niets te winnen door zich buiten zijn kieskring te wagen, maar toonde zich vooral een gedreven politicus die gelooft in zijn zaak. Ook Annemans noteerde als nestor een sterk optreden. De Vlaams Belanger maakte het de overige kandidaten vaak knap lastig met zijn scherpe oneliners en kritische ingesteldheid.

De socialistische Hannelore Goeman was nog zo'n pitbull. Goeman was het enige panellid zonder Europese ervaring, maar capteerde wel goed het gevoel van het jonge studentenpubliek. Assita Kanko bleek even lastig, maar struikelde regelmatig over haar woorden. Men kan enkel lof hebben voor een figuur als Kanko, zelf perfect drietalig, maar wie zich in een andere taal moet verweren tegen al dat oratorisch geweld komt natuurlijk soms wat onzeker over.