Coronakater Vlaamse universiteiten: 'Tientallen miljoenen' kwijt

Hoewel de KU Leuven zich begin maart al realiseerde dat de meerkost 'aanzienlijk zal zijn', is het voor exacte becijferingen nog wachten tot juni. Binnen de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) schat men wel dat de kostprijs voor de vijf Vlaamse universiteiten 'snel op een bedrag van meerdere tientallen miljoenen voor alle vijf de universiteiten tezamen komt', aldus secretaris-generaal Koen Verlaeckt.

Want hoewel de universiteiten anderhalve maand geleden dan wel de deuren sloten, bleven de onderwijsactiviteiten doorlopen via afstandsonderwijs. KU Leuven-rector Luc Sels merkte al in het prille begin van de crisis dat 'de overgang naar digitaal gepaard ging met een enorme meerkost'. Zo moest de universiteit op korte termijn een enorme schaalvergroting doorvoeren voor onder meer licenties en servercapaciteit.

Die schokken kunnen de universiteiten in principe ook opvangen met de lopende financiering vanuit de Vlaamse Overheid. 'Er is sowieso geen impact op de huidige overheidsfinanciering van de universiteiten. De overheid garandeert die financiering', meent Verlaeckt.

'Miljoenen extra kosten'

Een ander verhaal geldt voor de tweede, vooral voor de KU Leuven belangrijke financieringsstroom, afkomstig van de onderzoekspijler. Dit gaat om onderzoek dat veelal gefinancierd wordt naar haar uitkomst, door zowel de overheid als de private sector. Niet-essentiële projecten die door het virus werden stilgelegd liepen vertraging en dus extra kosten op. Daarbij stokte nog eens de vraag vanuit de private sector door de economische neerslag. 'Een van de moeilijkste beslissingen in ons geval was de shutdown van het onderzoek', verklaarde Sels aan het begin van de crisis. 'Niet-essentieel onderzoek waarvoor we echt infrastructuur nodig hebben, hebben we stilgelegd. Dat is voor ons een erg belangrijke financieringsbron.'

Heel wat universiteiten pompten daarbovenop nog eens heel wat geld in sociale initiatieven om studenten tijdens de crisis te ondersteunen. Een zware kostenpost, erkent Verlaeckt: 'Voor studentenvoorzieningen bijvoorbeeld zijn sowieso meer uitgaven te verwachten omdat meer studenten gebruik maken van de sociale maatregelen die de universiteiten hebben uitgewerkt voor de studenten. Anderzijds zijn er ook minder inkomsten in dat luik, mede omdat de studentenrestaurants gesloten zijn. De miljoenen extra kosten situeren zich voornamelijk hier en bij het wetenschappelijk onderzoek.'

Opportuniteiten

Ondanks de rode cijfers lijkt het te vroeg om het hoger onderwijs bij voorbaat ten dode op te schrijven. VOKA-onderwijsadviseur Jonas De Raeve gelooft zelfs dat de crisis in het voordeel van de universiteiten kan spelen: 'Er zal op korte termijn inderdaad een terugval optreden, maar op langere termijn verwacht ik eerder winst dan verlies.' De Raeve wijst bijvoorbeeld naar opportuniteiten rond levenslang leren. 'Door corona wordt er meer en meer aandacht besteed aan digitaal onderwijs. Ik denk dat er financieel wel mogelijkheden zijn om daar een business case voor universiteiten van te maken.'

Ook de kosten op lange termijn zouden volgens De Raeve minimaal zijn: 'Ik verwacht bijvoorbeeld niet meteen een daling in het aantal ingeschreven studenten. Meer zelfs, er zullen steeds meer hooggeschoolden nodig zijn. Ook voor de universitaire onderzoeken zijn er weinig risico’s. Er kan een dip komen omdat de bedrijven, waarmee men contracten afsluit, een algemene economische dip ervaren. Maar nog zal de vraag naar onderzoek niet onder druk komen te staan. Integendeel: een heropleving is niet uitgesloten.' Zo maakte de overheid onlangs nog 2,5 miljoen euro vrij voor onderzoek naar het coronavirus.

Begroting is begroting

Bovendien wint het Vlaamse hoger onderwijs ook internationaal aan bekendheid. Zo neemt het aantal studenten al enkele jaren in een rechte lijn toe. Toch sluipt ook hier een onzekerheidsfactor in: een terugval in het aantal internationale studenten kan altijd onverwacht opduiken.

Zo verklaart vicerector Internationalisering Peter Lievens dat 'de onzekerheid rond internationale mobiliteit momenteel groot is. Een reisverbod of nieuwe heropflakkeringen van de epidemie zijn nooit uitgesloten.' Maar mochten de bovenstaande problemen zich voordoen, zou de KU Leuven mogelijk voor een latere instroom opteren of virtuele lessen starten voor een tijdelijke periode.

Internationale universiteiten halen een groot deel van hun inkomsten uit internationalisering, maar dat is in Vlaanderen niet het geval volgens Lievens: 'In de situatie van de KU Leuven, hebben we het geluk dat indien er een terugval zou zijn van internationale studenten, het weinig of geen invloed zou hebben op de financiën van de universiteit.' Bij de KU Leuven zijn enerzijds de inschrijvingsgelden allesbehalve torenhoog en anderzijds wordt het merendeel van de financiën gefinancierd door de overheid. Coronacrisis of niet, wat in de begroting van januari stond blijft daarmee hetzelfde.