Coronacrisis bemoeilijkt jobzoektocht van afgestudeerden

Als net afgestudeerde student op de arbeidsmarkt terechtkomen zorgt elk jaar voor kopzorgen bij veel jongeren. Hierbij komt nog eens dat de pandemie zorgt voor een verstoorde arbeidsmarkt: 'Voorheen zat de competitie eerder bij bedrijven die concurreren over kandidaten, nu ligt de concurrentie bij de kandidaten die de job proberen te bemachtigen', vertelt Ellen Demarsin, coördinator van het Student Career Center van de KU Leuven.

Uit de laatste cijfers van VDAB aangaande november dit jaar blijkt dat er een stijging is van 7% in het aantal werkzoekenden in de leeftijdsgroep tussen 20 en 24 jaar in vergelijking met november 2019. Uit cijfers blijkt wel dat hooggeschoolde jongeren met een diploma hoger onderwijs het meeste kans hebben om binnen het jaar tewerkgesteld te worden.

Al is het belangrijk de stijging van 7% te nuanceren, zegt Joke Van Bommel, woordvoerder van VDAB: 'In de zomermaanden is er elk jaar een stijging omdat er dan veel afgestudeerden op de markt komen, maar we hadden ons verwacht aan een grotere stijging. Dat zou erop kunnen wijzen dat een aantal jongeren kozen om nog verder te studeren.'

Van de in totaal 189.699 bij de VDAB ingeschreven werkzoekenden zitten zo'n 10.625 in hun zogenaamde 'Beroepsinschakelingstijd' (BIT). Dit is een periode van één jaar die een nieuweling op de arbeidsmarkt moet doorlopen om daarna aanspraak te kunnen maken op een inschakelingsuitkering. Tijdens deze periode ben je beschikbaar voor de arbeidsmarkt en dus actief op zoek naar werk.

Ervaring alstublieft

Iemand in deze situatie is Thoran Slock, afgestudeerd in juni met een diploma 'Digital Arts and Entertainment' op zak. Dat diploma staat gelijk met een job in de cultuursector, die bij de hardst getroffenen zit: 'Je mag nog zo goed zijn, je hebt jezelf nog niet bewezen. Na een tijd heb je geen zin meer te solliciteren omdat er toch niks uit de bus komt. Soms krijg je ook helemaal geen antwoord op sollicitaties.'

Die vraag om ervaring is een blijvend probleem voor studenten: 'Werkgevers kijken naar ervaring, normaal moeten ze daar veel voor betalen, maar nu er veel concurrentie is op de arbeidsmarkt kunnen ze makkelijker een kracht aan de haak slaan met ervaring', vertelt professor arbeidseconomie Stijn Baert (UGent). 'Dat leidt tot een paradox: je moet ervaring hebben om aangenomen te kunnen worden, maar om die op te doen moet je een job hebben.'

Waarom die eis van ervaring door werkgevers? 'Dat geeft hen een stuk zekerheid, je kan wel mee zijn met het maatschappelijk verhaal van jongeren, maar een individuele werkgever wil zijn winst maximaliseren en gaat voor de meest zekere kandidaat', meent Baert.

Sectorale pieken en dalen

Bepaalde sectoren zijn zwaarder getroffen dan andere en het is zo goed als onmogelijk nu een job te vinden in de horeca, eventsector of toerismesector.

Maar ook zonder crisis sluiten bepaalde diploma's minder vlot aan op de arbeidsmarkt dan andere. De wachttijd tussen werk zoeken en vinden is langer in richtingen zoals kunstgeschiedenis, archeologie en audiovisuele technieken. Dat was vorige jaren ook zo, maar de crisis versterkt dit.

De mogelijkheden liggen eerder bij de knelpunten die al bestonden en die nu nog worden versterkt, zoals jobs in de zorgsector: geneeskunde, tandheelkunde en verpleegkunde. Maar ook binnen het onderwijs en de IT-sector zijn er veel mogelijkheden. Dat laatste komt door de toegenomen digitalisering.

Financieel vangnet

Afstuderen betekent ook voor veel studenten financieel onafhankelijk worden van anderen, als dat al niet zo zou zijn. Wanneer je dan in een situatie komt van werkloosheid kan dat moeilijkheden veroorzaken: 'Ik heb het dan nog makkelijker, omdat ik een dak boven mijn hoofd heb en ouders die mij financieel ondersteunen, maar veel studenten hebben dat niet', vertelt Thoran.

Zolang je het studentenstatuut hebt, dat is tot eind september van het afstudeerjaar, kan je nog steeds studentenjobs doen. 'Je kan ook tijdens je sollicitatieprocedures tijdelijke jobs doen die minder in de lijn liggen met je ambities, zoals interimjobs in de verkoop bijvoorbeeld', klinkt het bij het Student Career Center. Als het niet lukt om je leefkosten te betalen na afstuderen, kan je ook altijd terecht bij het OCMW. Recht op een uitkering heb je nog niet, omdat in je het eerste jaar als werkzoekende je beroepsinschakelingstijd begint te lopen.

Bovendien bestaat er de mogelijkheid om bij de VDAB een aanvraag te doen tot een Individuele Beroepsopleiding (IBO). Dat houdt in dat je via VDAB een opleiding volgt op de werkvloer en je hiervoor een premie krijgt. 'Zo kunnen studenten in hun eigen levensonderhoud voorzien. Onbetaalde stages zijn oneerlijk omdat ze enkel voor degenen zijn die zich dat dan nog kunnen permitteren. Bovendien zorgen ze voor een verdringingseffect op de arbeidsmarkt waarbij werkgevers betaalde jobs gaan omzetten in onbetaalde stages door bijvoorbeeld mensen te ontslaan of niet meer te vervangen', vertelt Sara De Potter van De Ambrassade.

'Stand out in the crowd'

Hoe krijg je dan toch een job vast in je gewenste sector? Verschillende instanties zeggen hetzelfde: stand out in the crowd. Zorg dat je eruit springt en opvalt voor een werknemer: 'Niet alleen de inhoud maar ook de vorm van een cv is heel belangrijk, bijvoorbeeld de taaletiquette, zo blijkt uit onderzoek', vertelt Stijn Baert.

Jezelf leren kennen is cruciaal om een werkgever te overtuigen van je kunnen, zo vertelt Daphne Rombouts van het Student Career Center: 'Wat zijn je waarden en wat vind je belangrijk? Zoek ook in ervaringen die je niet onmiddellijk zou koppelen aan je sollicitatieproces bepaalde belangrijke generieke vaardigheden, zoals de stiptheid of klantvriendelijkheid die je ontwikkelde tijdens een studentenjob in de supermarkt.'

Ook het opnemen van een MOOC, een Massive Open Online Course, kan bijdragen tot de verrijking van een cv: 'Je hebt gerenommeerde universiteiten waar je voor een lage kostprijs per maand een heel interessante verdiepende cursus kunt doen', geeft Randstad Young Talents als tip mee.

Het vroeg en breed exploreren van de arbeidsmarkt kan nooit kwaad, al verschilt het sterk hoe vroeg op voorhand je best start met solliciteren. In sectoren zoals de advocatuur zoeken grote kantoren vaak maanden op voorhand werknemers, maar evengoed zijn er korte termijn-vacatures door uitvallen van werkkrachten bijvoorbeeld. 'Het is belangrijk het vinden van een job als een proces te zien en niet als één vacature beantwoorden', vertelt Rombouts.

Ook al vereist een vacature enkele jaren ervaring of zijn er zelfs geen vacatures: spontaan solliciteren kan enkel goed zijn, al is het om een netwerk uit te bouwen. 'Studenten onderschatten zichzelf systematisch, terwijl ze veel competenties hebben getraind door groepswerken, het schrijven van een thesis, vrijwilligerswerk of het lid zijn van een jongerenvereniging', vertelt Ellen Demarsin.

Onder niveau

Het is niet zo dat het de beste oplossing is om eender welke job aan te nemen: 'Wat ik niet zou doen is direct onder je niveau gaan werken, want uit onderzoek blijkt dat mensen die dat doen daar vaak jaren in vastzitten. Dat is een soort van valkuil, want werkgevers zien dat niet graag bij hun sollicitanten: 'ondertewerkstelling' kan lijken op een gebrek aan ambitie', klinkt Stijn Baert.

'Het is altijd goed nieuwsgierig te zijn en dingen uit te testen, daarvoor dient het begin van een carrière ook: zien waar je goed in bent en wat je graag doet', vertelt Van Bommel. 'We raden aan zeker de eerste zes maanden kieskeurig te zijn en te zoeken naar een job die je echt wil doen en past bij je opleidingsniveau. Want opnieuw kan er een verdringingseffect ontstaan als je onder je opleidingsniveau werkt: je neemt de job af van iemand die minder hoog geschoold is', zegt Sara De Potter.

Sombere toekomstmuziek

Het gaat momenteel niet goed met de economie, wat ervoor zorgt dat ook de arbeidsmarkt niet floreert: 'Minder vacatures betekent ook minder kansen', licht Stijn Baert toe. Dat zijn gevolgen op korte termijn, maar er zullen er zeker en vast ook zijn op lange termijn.

'Er bestaat zoiets als het littekeneffect', verklaart Baert. 'Wanneer je afstudeert in een recessie is er ook later in je carrière een hogere kans op werkloosheid. Werkgevers worden afgeschrikt door die periode van werkloosheid op het cv, maar ook door minder mogelijkheden je te ontplooien en psychosociale drempels na een moeilijke start. Dat kan effect hebben voor tien jaar of langer.'

De fluctuaties die plaatsvinden in de reële economie hebben ook effect op de arbeidsmarkt, al loopt dat effect wat zachter, meestal ongeveer een jaar: 'De echte klap moet nog komen, nu zit de arbeidsmarkt in de diepvries door de tijdelijke werkloosheid en proberen werkgevers ontslagen te vermijden, maar als de lagere omzet aanhoudt, volgen echte herstructureringen sowieso nog.'