interview> Interview Joël De Ceulaer
“Als je iedereen afbreekt, hoe doe je dat dan met jezelf?”
Joël De Ceulaer heeft last van meningen. Wie hem op Twitter volgt, weet waarover het gaat. In Knack onderzoekt hij waar al die meningen vandaan komen.
Jarenlang schreef Joël De Ceulaer alle meningen van zich af in columns in Knack en De Standaard. Zijn nieuwste boek Lastpost bundelt die columns, met een indrukwekkend resultaat.
In Knack gaat hij nu op zoek naar de oorsprong en het waarom van die meningen. En wat blijkt? Eigenbelang speelt een cruciale rol. En Darwin ook.
Meningen worden volgens de geïnterviewden in uw Knack-serie voor een groot deel bepaald door eigenbelang. Waarom stemmen mensen dan niet voor politici die hun socio-economische situatie willen verbeteren?
Joël De Ceulaer: «In eigenbelang zitten er verschillende aspecten. Alles moet gezien worden in het licht van onze evolutionaire voorgeschiedenis. Wij zijn mentaal, emotioneel en cognitief uitgerust om te overleven in primitieve omstandigheden.»
«Het vroegere Vlaams Blok was zeker geen partij die socio-economisch in het voordeel speelde van mensen uit lagere sociale klassen. Dat diezelfde mensen toch voor het Vlaams Blok stemden, had natuurlijk te maken met hun sterke retoriek van leiderschap en eigen volk eerst. Die drang naar leiderschap binnen een stabiele groep zijn evolutionaire gevoeligheden die wij nog allemaal hebben.»
Is de democratie, daarbij horend de idee dat we een rationeel debat houden en redelijke beslissingen nemen, geen leugen?
De Ceulaer: «Nee, ik zou dat geen leugen noemen. Er schuilt echter wel een misvatting in, namelijk dat een democratie gebouwd zou zijn op de collectieve voorkeuren van rationale individuen. Dat was vroeger in de economie “de rationele keuzetheorie." De laatste decennia wordt steeds duidelijker dat die theorie niet klopt.»
«Aan de ene kant corrigeert onze ratio de beslissingen die ergens “onder de radar” genomen worden. Ons verstand legt dus uit waarom we een bepaalde beslissing hebben genomen, ze verkoopt wat onze intuïtie heeft beslist.»
Is Joël De Ceulaer een darwinist?
De Ceulaer: «Darwin is het absolute fundament van mijn wereldbeeld. Dat wil zeggen dat bijna alle antwoorden over de mens en samenleving te vinden zijn bij de evolutietheorie. In heel veel kringen, ook onder menswetenschappers, voelen velen zich nog altijd ongemakkelijk bij Darwin. Zelfs in België.»
“Darwin is het fundament van mijn wereldbeeld.”
Joël De Ceulaer
Uw derde deel in de “Meningenreeks” gaat over de moeilijkheden van een sereen debat. Waarom vervallen de discussies vaak in redeloos geschreeuw?
De Ceulaer: «Als we debatteren hebben we vooral oog voor argumenten die in ons kraam passen. Het gaat als volgt: ik neem een beslissing, en dan zoek ik redenen om die beslissing te rechtvaardigen.»
«Op dat moment ben je niet rationeel en kritisch aan het denken, maar ben je eigenlijk op zoek naar argumenten om anderen te overtuigen. Zelfkritiek is dus het grootste probleem.»
Hoe ontkom je daaraan?
De Ceulaer: «Door over belangrijke beslissingen in groep te praten. Zorg ervoor dat er iemand anders is om jou te corrigeren, als je geen slechte beslissingen wilt nemen. Anderen zullen de gaten in jouw betoog herkennen die je zelf niet ziet.»
Uw laatste “Lastpost” was gericht aan uzelf. “Met een brief aan uzelf, de gepaste bekroning van een egotrip die zich al anderhalf jaar voortsleept (...) uw kritiek deugt meestal voor geen meter, waarom zou uw zelfkritiek dan de moeite waard zijn?” Wat meende u daarvan?
De Ceulaer: «Alles. Ik wou mijn beste columns bundelen in een boek en er dan een tijd uit. Als je iedereen afbreekt, hoe doe je dat dan met jezelf? Misschien had ik nog harder moeten zijn voor mezelf. Ik dacht: voor iemand anders het doet, zal ik het zelf doen.»
“Bart De Wever is indrukwekkend, de beste debater van zijn generatie.”
Joël De Ceulaer
Hoe kijkt u naar het fenomeen Bart De Wever? Hij keert opvallend vaak terug in uw columns.
De Ceulaer: «De Wever is indrukwekkend, hij is op het toneel verschenen als een intellectueel en is de sterkste debater van zijn generatie. Hij wordt echter niet kritisch genoeg aangepakt. De politicus De Wever is helemaal anders dan de intellectueel De Wever. Ik denk dat de Bart De Wever van tien jaar geleden zéker de Bart De Wever van vandaag op zijn gezicht zou slaan, zoals De Wever trouwens zelf ooit zei over Guy Verhofstadt.»
«Media moeten echter hard en genadeloos zijn voor een politicus wanneer hij op het toppunt van zijn macht staat. Dat is nu eenmaal de functie van de pers. De machtigste moet aangepakt worden en dat is op dit moment Bart De Wever.»
«De relatie tussen politici en journalisten is ook veel te informeel. Dat is een discussiepunt tussen mij en mijn collega’s. Die vinden dat die informele band hun professionaliteit niet in de weg staat. Maar journalisten en politici gaan samen pinten drinken, tutoyeren elkaar en weten hoe het met elkaars kinderen is. Dat is niet goed. Het staat het noodzakelijke killerinstinct in de weg.»
“De relatie tussen politici en journalisten is veel te informeel.”
Joël De Ceulaer
En hoe staat u tegenover het fenomeen Rik Torfs? Over Torfs schreef u ooit: “Briljant maar egovrij, onbegrensd veelzijdig, enigmatisch met vrouwen.”
De Ceulaer: «Ik vind Rik Torfs een heel interessant maar tegelijk dubbel fenomeen. Zijn toespraak bij de opening van het academiejaar over vluchtelingen was indrukwekkend. Maar op andere momenten tweet hij dingen waarvan ik denk: geweldig flauw.»
«Hij laat zich niet graag vastpinnen en is meester in de ironie. Volgens mij heeft Torfs al lang een deal met een uitgeverij die zijn tweets uiteindelijk in een boek zal bundelen. “De 1000 leukste aforismen van nonkel Rik,” zoiets (lacht).”»
