'Alles is beter dan stilte'

Ella verloor haar broer

'In december 2018 is mijn grote broer Frederik onverwacht uit het leven gestapt', vertelt Ella. Ze zat toen in het zesde middelbaar en startte het volgende academiejaar in Taal- en Letterkunde aan de KU Leuven. 'Dat was een moeilijke periode: Leuven was nieuw en ik vond het moeilijk om erover te praten met mensen die ik nog niet goed kende. Ik zat nog vol verdriet en voelde mij heel eenzaam.'

'Ik ging vaak niet mee als mensen uitgingen en had het gevoel dat niemand mij begreep. En als ik mij dan eens amuseerde, kreeg ik snel een schuldgevoel.' Omdat het om suïcide ging, had Ella nog meer het gevoel dat er een taboe rondhing. 'Als ik over mijn broer sprak, vielen gesprekken vaak stil. Mensen zijn bang om iets verkeerd te zeggen, maar ik praat er net graag over. Alles is beter dan stilte.'

Op een bepaald ogenblik besloot Ella haar verhaal volledig aan haar vrienden te vertellen. 'Ik had het geluk dat er ruimte was om erover te praten.' Dat was bij sommige jeugdvrienden anders: 'Bij hen draaide alles rond plezier en was er geen plaats voor mijn verdriet. Daarom ben ik uiteindelijk contact met hen verloren.'

De rouw had ook een impact op haar studies. 'Als ik ’s ochtends opstond en naar de les ging, kon ik al trots zijn op mezelf. Maar er moest nog zoveel meer gebeuren. De examens vielen samen met zijn sterfdatum. Na twee jaar Taal- en Letterkunde ben ik dan overgestapt naar de lerarenopleiding aan de UCLL. Daar kreeg ik iets meer ademruimte. Het voltijds rouwen en studeren gingen niet samen.'

In de rouwgroep van de Universitaire Parochie aan de KU Leuven zocht Ella lotgenoten op. 'Die groep heeft mij verbondenheid gegeven. Het gevoel van eenzaamheid is zo goed als verdwenen.' Ella twijfelde eerst of het wel iets voor haar zou zijn, maar was blij dat ze in de groep iets met haar verdriet kon aanvangen. 'We praatten niet alleen, maar gingen ook creatief met ons verdriet aan de slag. We maakten het tastbaar. Het ging bovendien niet alleen over mijn verdriet, maar ook over mijn broer. Het deed deugd om te praten over wie hij was en wat hij allemaal had bereikt, in plaats van enkel mijn gevoelens centraal te plaatsen.'

Dat de feestdagen eraan komen, geeft Ella een gemengd gevoel. 'Mijn broers verjaardag en sterfdatum liggen allebei in het najaar, dus dat is sowieso al een moeilijke periode. Kerstmis was in het begin ook heel confronterend. Maar we hebben een heel warme familie en op een of andere manier voel ik in Fredriks afwezigheid zijn aanwezigheid. Het is pijnlijk, maar op een manier ook mooi. Nieuwjaar ligt moeilijker: dan start er weer een jaar zonder hem en denk ik aan de jaren die al voorbij zijn en alle jaren die nog komen.'

Marie verloor haar mama

Marie was vorig academiejaar twee weken op haar Erasmusbestemming toen haar mama haar opbelde vanuit het ziekenhuis. 'Ze vertelde mij over haar kankerdiagnose, maar liet mij haar beloven dat ik mijn Erasmus niet zou afbreken. Ze putte net geluk uit wat ik deelde over mijn ervaringen.' Een maand nadat Maries Erasmus was afgelopen, is haar mama gestorven.

'Dat was een shock. Ze was nog geen vijftig en ik was twintig. Ik heb enorm veel gehuild en in de sofa gelegen. Alles voelde onnatuurlijk: ik moest mezelf dwingen om te eten of een wandeling te maken. Op een bepaald moment komt dan het besef dat je haar een mooie begrafenis wil geven. Dan ben ik al mijn tijd daarin beginnen steken, en op de eerste maandag van het tweede semester hebben we haar begraven.'

'De eerste week van dat semester heb ik de lessen van thuis uit gevolgd omdat ik geen zin had om alleen op kot te zitten. De week erna ben ik toch gegaan omdat mijn papa weer ging werken en mijn jongere broer en zus ook naar school gingen. Die week heb ik ook nog vooral digitaal gevolgd. Ik sliep niet goed en wou eigenlijk geen medelijden.' Achteraf is Marie wel blij dat de maatschappij haar op een manier verplichtte om het leven weer op te pikken. 'We zijn een heel actieve familie: het voelde vreemd om niets te doen.'

'Ik ben dat semester veel gaan feesten. Normaal spreek ik meer af met vrienden, maar ik voelde mij heel afwezig en ik wou de sfeer niet verpesten. Tijdens het uitgaan kon ik echt genieten: dan had ik het gevoel dat niemand op mij lette en dat ik echt kon doen wat ik wou. Ik heb daar ook gesprekken over gehad met vrienden die zeiden dat ze mij enkel zagen tijdens het uitgaan.'

Het heeft dan ook even geduurd voor Marie er met haar vrienden over heeft gesproken. 'Ik heb er eerst met volwassenen over gepraat, omdat zij al verder staan in hun leven en ik het gevoel had dat ze het zouden begrijpen. Ik wou geen medelijden en als ik bij mijn vrienden was, wou ik eens aan iets anders denken. Dat was soms moeilijk omdat mijn vrienden er voor mij wilden zijn, maar ik moest mijn gedachten soms verzetten. Het beste wat mijn vrienden voor mij konden doen, was vragen of ik wou praten of mijn gedachten wou verzetten.'

Intussen zit Marie weer in het buitenland. 'Ik heb getwijfeld of ik er zelf klaar voor was en of mijn familie er klaar voor was, omdat ik als oudste zus wel veel verantwoordelijkheid en taken heb overgenomen. Maar verschillende volwassenen hebben mij verteld dat ik de kans om in het buitenland te gaan studeren moest aannemen en het verdriet even moest loslaten. Natuurlijk denk ik er nog aan en heb ik moeilijke dagen, maar ik ben hier gelukkig en ik denk dat ik er minder aan moet denken dan als ik in Leuven was gebleven.'

Robin verloor zijn oma

In februari 2022, toen Robin in het zesde middelbaar zat, stierf zijn oma. 'Ze was mijn meter en ik had een heel goede band met haar. Ze was drie jaar eerder gediagnosticeerd met de ziekte van Alzheimer en sindsdien had ik de zorg voor haar deels op mij genomen.'

'Iedereen ging uit op vrijdagavond, maar intussen kookte ik voor oma. Ik ben twee weken amper naar school geweest om tijdens haar laatste dagen bij haar te zijn. Ik heb onze Chrysostomos gemist, maar ben blij dat ik mooi afscheid heb kunnen nemen.' Rond Robins middelvinger glinstert te allen tijde de trouwring van zijn oma.

De periode na haar overlijden voelde hij zich verloren. 'We hebben veel tijd met ons gezin doorgebracht. Daardoor is die band versterkt, maar ze is ook veranderd. Het is niet meer zoals vroeger, want oma maakte deel uit van ons gezin.' Het werd ook moeilijker voor hem om zich te concentreren: 'Ik kan nog steeds geen boeken uitlezen. Ik heb tijdens de zomervakantie geprobeerd, maar het vraagt heel veel moeite.'

In september ging Robin Politieke Wetenschappen studeren aan de KU Leuven. De stap naar een nieuwe stad was niet gemakkelijk. 'Op onze school was het heel vanzelfsprekend dat je op kot zou gaan, dus ik heb er niet lang bij stilgestaan. Ik had wel gedacht dat er moeilijke momenten zouden zijn, maar het zijn er meer dan verwacht. Dat je studententijd de mooiste tijd van je leven is, is een fabeltje.'

In het weekend bezoekt Robin getrouw het kerkhof. 'De eerste weken na een overlijden wordt het geaccepteerd dat je rouwt, maar daarna lijken mensen het niet meer te begrijpen. Je wordt dan verwacht om het leven te hervatten, maar zo werkt het niet.' Een andere misconceptie is dat personen niet graag over verlies praten. 'Ik geloof dat dat heel persoonsgebonden is, maar ik ben er heel open over en praat graag over oma.'

Hij ziet op tegen de feestdagen, maar heeft een ander lichtpunt om naar uit te kijken. 'Binnenkort gaan we verhuizen naar oma's huis. Ik ging er vroeger zo vaak naartoe om haar op te zoeken, en nu kom ik er niet meer. Ik heb het gevoel dat het verhaal afgerond gaat voelen eens we daar wonen.'

Charlotte verloor een goede vriendin

In de zomer voor Charlotte aan de KU Leuven zou starten, belandde haar goede vriendin Eline na een poging tot zelfdoding in coma. 'Ze was een dochter van vrienden van mijn ouders, maar ik zag haar als de grote zus die ik nooit heb gehad. We vierden feestdagen samen en gingen samen op vakantie. Ze was al een jaar zwaar depressief, waardoor ik haar weinig kon bezoeken in de instelling. Toen bleek dat ze hersendood was, heeft de familie besloten om de kunstmatige coma stop te zetten.'

Eline was ouder dan Charlotte en studeerde rechten, de studie die Charlotte ook zou starten. 'We hebben veel gesproken over mijn studiekeuze en zij raadde mij aan om net geen rechten te gaan studeren. Op een manier was de druk van die studie voor haar de druppel geweest die de problemen heeft gestart. Ik heb er uiteindelijk toch voor gekozen omdat het mij interesseert, maar het blijft moeilijk om mij niet te spiegelen aan haar en alles wat is misgelopen.'

'Eline haalde alleen maar hoge punten in haar eerste jaren, en ik had het net moeilijk om mijn draai te vinden. Ik had het gevoel dat ik in haar voetsporen moest treden, of dat ik het goed moest doen voor haar. In het begin legde ik teveel druk op mezelf, maar na een tijdje heb ik geleerd om er afstand van te nemen. Toch denk ik er momenteel weer veel over na; ik zit in mijn eerste master en spring nu over het punt waar zij is gestrand.'

'In de periode vlak na haar dood wilde ik haar zoveel dingen vertellen, voor ik mij realiseerde dat dat niet meer ging. Pas na een paar maanden begon het te dagen dat ik haar nooit meer zou zien. Het was dan niet gemakkelijk om te leren om alleen te zijn op kot. Ik had veel tijd om na te denken en was weinig thuis: dan woog het gemis wel op mij. Maar als vriendinnen op bezoek kwamen en naar het doodsprentje vroegen, kon ik erover praten. En hoe meer ik erover sprak, hoe gemakkelijker het werd en hoe beter het mij lukte om er wat afstand van te nemen.'

Charlotte vertelt dat er ook iets moois uit is voortgekomen: 'Onder leiding van de broer van Eline is de stichting Ferm' Eline opgestart. Dat is een boerderij waar jongeren naartoe kunnen die nog wachten op een plaats in een instelling, maar wel al begeleiding nodig hebben. Ik ben blij dat ik daaraan kan meewerken.'