AlDe’emeh: ‘Als je de ballen hebt, ga dan zelf naar Syrië om veldonderzoek te doen'

Dat een door en door Vlaams-christelijk studentenverbond voor haar openingslezing een Belgisch-Palestijnse islamoloog en jihaddeskundige uitnodigt, verwondert op zichzelf misschien al. Het enorme Christusbeeld dat aan de muur van het auditorium prijkt, maakt de situatie nog iets ironischer. KVHV stelt echter: ‘Het is niet omdat je een conservatieve studentenclub bent, dat je dan alleen conservatieve sprekers uitnodigt. Voor onze lezingen willen wij gewoon mensen die interessant zijn.’

Montasser AlDe'emeh vertrok in juli 2014 voor twee weken naar het door Al Qaeda bezette oorlogsgebied in Syrië, waar hij veldonderzoek deed voor zijn doctoraat in de politicologie. Aan de hand van interviews met Belgische en Nederlandse jihadisten wilde hij nagaan wat hun drijfveren waren. Dit jaar publiceerde hij een boek over zijn ervaringen, Dubbel Leven.

Waterpret met jihadi’s

Na een korte ontstaansgeschiedenis van IS en Al-Qaeda en de manier waarop ze van elkaar verschillen, schildert AlDe'emeh met de nodige spanning het verloop van zijn aankomst in Syrië. ‘Het eerste dat ze me vroegen: heb je een zwembroek bij?’ De verhalen over de gesprekken die hij voert met de jihadi’s aan de rand van het zwembad van een ingenomen villa terwijl de bommen invallen en geweerschoten weerklinken, en zijn aanvaringen met de Belgische Dienst voor Staatsveiligheid bij zijn terugkeer in België, verzekeren een oplettend publiek.

Men kan zich afvragen waarom iemand twee weken vrijwillig in het oog van de storm gaat zitten. AlDe'emeh stelt dat hij vooral verder wilde kijken dan het standpunt van de media, waar vaak de roep klinkt dat radicalisering herleid kan worden tot sociaal-economische frustratie. De grote ideologieverschillen van Al-Qaeda en IS doen wenkbrauwen fronsen, en AlDe'emeh's ongeloof in een vreedzame of zelfs mogelijke oplossing voor de situatie in het Midden-Oosten zet met zijn achtergrond op zijn minst aan tot denken.

AlDe'emeh wil vooral kijken naar het wat van de radicalisering zelf, eerder dan verklaringen te zoeken die een rooskleurige toekomst voorstellen. Hij is weinig optimistisch over wat ons nog te wachten staat: de dreiging van nieuwe aanslagen is reëel – het Atomium blijkt een obsessief nagestreefd doelwit – en de overgang naar een gesegregeerde samenleving met veel paranoia en een grotere verdeling tussen moslims en niet-moslims, zal zich enkel doorzetten.

‘Debat’

Zijn ongelooflijke onderneming en redelijk onderbouwd standpunt ten spijt, geeft AlDe'emeh soms net iets te hard de indruk dat zijn waarheid de enige waarheid is. Terwijl het tijdens de lezing nog binnen de perken blijft, gaat hij tijdens de vragenronde hard tekeer.

Ook het publiek laat duidelijk zijn mening horen. Het laten vallen van de ‘Joodse lobby’ als de schuldige werkt als een rode lap op een stier. Zeker wanneer iemand AlDe'emeh's onderneming als opgezet spel afdoet en de hele avond als propaganda voor zijn nieuwe boek omschrijft, is het gedaan met een beleefde uitwisseling van argumenten. ‘Uw boek is vals!’ werd AlDe'emeh beschuldigd, ‘Gij hebt niet de ballen om naar daar te gaan en zelf onderzoek te doen!’, bood AlDe'emeh als antwoord. En ‘Moslims die spreken over ‘de Joodse lobby’ zijn hypocrieten’, klonk het. Een tussenkomst van de organisatoren blijft uit. KVHV stelt na afloop: ‘Zolang het bij woorden blijft, komen wij niet tussen.’ Nochtans kunnen woorden als wapens zijn, en oorlog in een auditorium is niet meteen gewenst.

AlDe'emeh zelf drukt de tegenstand uit de zaal echter de kop in: ‘Laat ons gewoon uitspreken’ (lees: schreeuwen), ‘dit is hoe we debatteren.’ Terwijl in Arabische landen op een heftige manier standpunten uitgewisseld kunnen worden, bestaat er volgens hem in België geen echte debatcultuur.

Al bij al blijft de durf om naar Syrië te trekken en met open ogen te noteren wat je ziet respect afdwingen. Maar dat je alle oorzaken en gevolgen van een dergelijke complexe problematiek als die van islamisering en de jihadistrijd beter kan vatten dan ieder ander, lijkt ons sterk. Die indruk gaf AlDe'emeh soms iets te veel. Zeker in een context waarin hij als academicus zijn onderzoek komt voorstellen, rijst de vraag of deze lezing wel binnen het hokje van de mooie pijler ‘scientia’ van KVHV past.