1 op 16 studenten neemt 'leerdrugs'

Heel wat studenten nemen rilatine, een soort leerdrugs, terwijl ze daar niet voor gediagnosticeerd zijn. Dat de drug negatieve gezondheidsgevolgen met zich meebrengt, lijkt studenten niet tegen te houden. De drug kan echter het leren ook negatief beïnvloeden.

1 op 16 studenten

De Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) organiseert, sinds 2005, een vierjaarlijks onderzoek naar middelengebruik bij studenten over heel Vlaanderen. De laatste bevraging dateert van 2013. Uit dat onderzoek blijkt dat ongeveer acht procent van de bevraagde studenten ooit eens een stimulerend middel gebruikt heeft. Volgens het onderzoek gebruiken mannen meer dan vrouwen. Zo gebruikte ongeveer zeven procent van de mannen dit ten opzichte van ongeveer drie procent vrouwen. Ook het éénmalig gebruik bij mannen ligt significant hoger dan bij vrouwen.

Nadien voerde de KU Leuven zelf een intern onderzoek naar het gebruik van rilatine en andere stimulerende middelen bij hun studenten. ‘De cijfers voor Leuven zijn niet per se anders', stelt Maura Sisk, huisarts aan het Studentengezondheidscentrum. ‘In Leuven gebruikt ongeveer zes procent van alle studenten stimulerende middelen.’ Sisk stelt wel dat in dit cijfer ook diegenen zitten die rechtmatig deze medicijnen mogen nemen.

Daarnaast stelden de onderzoekers ook de vraag of studenten dit soort middelen gebruikten als ‘leerpil.’ ‘En dan zien we dat bijna de helft van de studenten het niet gebruikt om een medische reden’, aldus Sisk. ‘We zien dat bijna de helft van deze studenten die medicijnen nemen zonder medische aandoening. En dat is de groep van studenten die af en toe naar een stimulerend middel grijpt om te studeren.’

Laatste hoop op concentratie

‘Methylfenidaat behoort tot de familie van de amfetamines', vertelt Jan Tytgat, toxicoloog aan de KU Leuven. ‘Bij een overdosis ga je een excitatie en een stimulatie hebben met het terugdrijven van het vermoeidheidsgevoel, en het geeft een betere concentratie.’ Het is die verwachting van een verbeterd concentratievermogen dat zoveel studenten aanzet tot gebruik.

‘Vorig jaar was ik al voltijds aan het werk en moest ik nog mijn thesis schrijven. Heel moeilijk te combineren dus', vertelt Liesbeth.* ‘Toen hoorde ik van vrienden dat zij soms een pilletje nemen in de examens om zich zo goed mogelijk te kunnen focussen.’ Liesbeth zag geen andere uitweg meer: ‘Ik vond het moeilijk om elke keer in gang te geraken, moe van mijn werk. Dus misschien was het een soort gemakkelijkheidsoplossing, want eigenlijk moet je dat wel kunnen, natuurlijk.’ Foulon stelt dat rilatine vaak een laatste uitweg is. ‘Er zijn echt wel studenten bij wie het minder goed gaat in de opleiding. Zij proberen uit een soort wanhoop alles om toch het hoofd boven water te houden', stelt zij.

Risico's

Toch is rilatinegebruik zonder de juiste diagnose geen goed idee, stelt Tytgat. Vooral bij een overdosis zijn er risico’s. ‘Daarbij zal vooral het hart te veel gestimuleerd worden. Je zal dus een hogere hartslag krijgen, een hogere bloeddruk en daarbij een hogere lichaamstemperatuur. In extreme gevallen kan dat leiden tot hartritmestoornissen.’ Ook psychische problemen kunnen optreden bij ongecontroleerd gebruik. ‘Je kan slaapproblemen krijgen. Ook bestaat er een risico op een angstig gevoel, dat is het gevolg van die amfetamine-achtige stoffen’, stelt professor Tytgat.

Guido Van Hal, hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen en gespecialiseerd in sociale geneeskunde, werkte mee aan een onderzoek naar het rilatinegebruik bij geneeskundestudenten in Vlaanderen en ziet inderdaad dat veel gebruikers ook last hebben van bijwerkingen: ‘60 procent zegt dat ze er last van hebben. Bijna 30 procent zegt hartkloppingen te hebben, meer dan 25 procent heeft slaapproblemen.’ Op die manier lijkt het gebruik van rilatine een averechts effect te hebben en kan je zelfs slechter uit de examens komen.

Occasioneel gebruik is geen groot probleem, aldus Tytgat. ‘Als je dat correct gedoseerd neemt voor enkele dagen valt dat nog mee.’ Toch is volgens de professor voorzichtigheid geboden. ‘Je moet met deze producten stoppen na een of twee weken. Anders kan je echt afhankelijk worden.’

Met of zonder voorschrift

Een grote meerderheid van de studenten krijgt rilatine via een voorschrift van zijn eigen arts of van het Studentengezondheidscentrum. Dat betekent niet dat er altijd een medische reden vooraf werd vastgesteld. ‘Mijn dokter zei ook dat ik een concentratieprobleem had. Maar hij is niet bevoegd om daar een diagnose over te stellen’, vertelt Marie.* Hoewel Marie niet gediagnosticeerd is met ADD of ADHD, kreeg zij van haar huisarts dus toch een voorschrift. Bijna een kwart van de studenten krijgt volgens het onderzoek de medicijnen op deze manier.

Toch geven medestudenten of familieleden wel eens rilatine door. Zo kreeg ook Liesbeth haar pilletjes: ‘Mijn kleine broer heeft ADD. Toen mijn moeder wanhopig werd over mijn thesis, heeft ze mij een keer rilatine gegeven. Het was dus wel wat gecontroleerd. Mijn mama wist dat en wou ook niet dat ik het te veel deed.’

Alternatieven

Natalie Wirix, psychiater aan het Studentengezondheidscentrum, stelt dat er andere hulpmiddelen zijn dan rilatine. De vraag naar rilatine is vaak een teken van toenemende paniek bij studenten door problemen bij studieplanning. ‘Dus voor die problematiek bieden wij eigenlijk ook trainingen over faalangst en uitstelgedrag aan’, meldt Wirix. ‘We proberen studenten te richten op het therapeutische naast het medicamenteuze.’

Ook Foulon wil meer inzetten op therapie om het rilatinegebruik binnen de perken te houden. ‘Ik denk dat we daar op een duurzamere manier studenten mee kunnen helpen.’ Zij ziet hier een cruciale rol voor de studiebegeleiding die studenten sneller opsporen. Dat kan volgens Foulon zijn vruchten afwerpen: ‘Op die manier kunnen we studenten op een duurzamere manier helpen, dan dat men individueel beslist wat medicatie uit te proberen.’

Lege doosjes

Soms is het gebruik van rilatine erg zichtbaar en worden er lege verpakkingen teruggevonden. ‘We hebben inderdaad lege doosjes rilatine gevonden’, vertelt Karlien Van Heuverswyn, stagecoördinator bij Farmaceutische Wetenschappen. Ook Veerle Foulon, vicedecaan onderwijs voor die faculteit, wordt met lege doosjes geconfronteerd. ‘De laatste drie examenperiodes heeft men telkens één of meerdere doosjes gevonden en altijd in het mannentoilet ON1 (Gebouw onderwijs en navorsing 1, red.).’ Dat gebouw ligt centraal op Gasthuisberg en wordt dus zowel door studenten geneeskunde, farmacie en biomedische wetenschappen gebruikt.

Volgens Foulon worden de doosjes op verschillende plaatsen teruggevonden. ‘Soms zijn die doosjes heel zichtbaar, aan de zeepdispenser, boven een vuilbak. Maar ook boven op de TL-lampen, boven op de spiegel.’

Van Heuverswyn stelt wel dat deze vondsten niet heel frequent voorkomen. ‘Ik denk dat het vooral tijdens de blokperiode gebeurt, maar niet op regelmatige basis.’ Volgens Foulon valt de herkomst van de doosjes moeilijk te achterhalen. ‘Altijd was het label verwijderd, waardoor het niet te zien is vanuit welke apotheek het komt.’ Andere grote studiecentra, waaronder Agora en de bibliotheek van de Economische faculteit, zijn niet op de hoogte van deze geruchten.

*Liesbeth en Marie zijn gefingeerde namen