Welzijn weggecijferd

Elk jaar pakken verschillende universiteitsrankings uit met een nieuwe ordening van de 'beste' hogeronderwijsinstellingen ter wereld. Die worden door veel universiteiten gretig gelezen, zeker als ze zelf goed scoren. Internationale studenten lezen per slot van rekening mee om zich in te lichten over hun universiteitskeuze.

De marketingafdelingen van universiteiten pronken dan ook maar al te graag met gunstige rankings in hun brochures. Ook in de media is daar veel aandacht voor. Het gaat over de 'beste' instellingen ter wereld, en dat kan op wat sensatie rekenen.

Maar op basis van welke criteria worden deze rankings gemaakt? Of met andere woorden: in wat zijn de zogezegde topuniversiteiten eigenlijk 'de beste'? De nadruk ligt dan, jammer genoeg, snel op onderzoeksoutput.

De rankings van Times Higher Education (THE) en QS hechten veel belang aan onderzoekscompetenties en citaties: in totaal voor 60% bij THE, terwijl bij QS citaties voor 20% van het totaal telt. Daarbij komt nog eens 40% gebaseerd op reputatie surveys over onderzoekskwaliteit.

De Shangai ranking spant de kroon: 60% van het eindcijfer is gebaseerd op citaties, waarbij meer gewicht wordt gegeven aan papers in top journals Nature en Science. Wat in het oog springt: nog eens 30% van de score steunt op het aantal alumni of personeelsleden die ooit een Nobelprijs gewonnen hebben (waarbij de categorie Vrede en Literatuur dan weer niet meetellen).

Onderzoeksoutput, aantal citaties, en misschien zelfs het aantal Nobelprijswinnaars, kunnen iets zeggen over de kwaliteit van een instelling, maar niet alles. De ranking vertelt je niet waar je je het beste thuis zult voelen als student of onderzoeker.

Een te hoge focus van universiteiten op output kan de aanzienlijke werkdruk op studenten en personeel enkel nog maar verergeren. Doctoraatsstudenten, bijvoorbeeld, moeten vaak aan sneltempo publiceren in een cultuur die nagenoeg enkel productiviteit promoot. Met alle gevolgen voor de mentale gezondheid van dien.

Een bevraging van de Vlaamse Vereniging voor Studenten in 2021 onthulde dat een derde van de Vlaamse studenten kampt met een vorm van depressieve stoornis en bijna de helft met angstige gedachten. Een groeiende mentale gezondheidscrisis vraagt ingrijpende maatregelen van universiteit en overheid.

Hoog tijd dus dat universiteiten meer aandacht besteden aan het welzijn en de mentale gezondheid van haar studenten en personeel. Universiteitsrankings zouden deze noodzaak moeten reflecteren.

Zelfs sommige commerciële rankingsorganisaties weten waar de wind heen waait. QS brengt bijvoorbeeld een ranking van de beste studentensteden uit, met criteria zoals inclusiviteit van internationale studenten, leefbaarheid, betaalbaarheid en inbreng van de student.

Een goed voorbeeld wordt gegeven door de University Mental Health League Table van HUMEN, een organisatie die focust op het verbeteren van mentale gezondheid. Britse universiteiten werden gerangschikt op basis van bevragingen bij studenten en data over het budget voor mentale gezondheidszorg en de training van het personeel.

Een oproep aan rankingsorganisaties, media, universiteiten, en zelfs studenten en personeel, om zich niet blind te staren op de rankings. Welzijn en mentale gezondheid mogen niet weggecijferd worden ten koste van citaties en Nobelprijswinnaars.