Weg met het volk, leve de intelligentsia!

Een van de vele problemen van de moderne democratie is de politieke onwetendheid van een groot deel van de kiezers. Veel burgers hebben weinig interesse in politieke kwesties of missen de benodigde kennis om weloverwogen beslissingen te nemen. Velen zijn politieke hooligans: ze stemmen op basis van oppervlakkige informatie en irrationele voorkeuren. Hun 'team' moet winnen, wat los staat van een zorgvuldige beoordeling van de beleidsvoorstellen.

Het huidige kiessysteem verleidt politici om tegemoet te komen aan die onwetende meer­derheid. Kwaliteitsvolle beleids­voorstellen worden daarom ingeruild voor onhoud­bare beloftes die op korte termijn een electoraal voordeel opleveren, maar op lange termijn scha­delijk kunnen zijn voor de samenleving. Zowel het politieke debat als de politieke stabili­teit lijden eronder.

Kwaliteitsvolle kennis

De epistocratie biedt een alternatief. In plaats van politieke macht toe te kennen via het prin­cipe van kwantitatieve participatie (iede­reen mag stemmen), zouden we ze kunnen verdelen op basis van kennis en compe­tentie. Een systeem waarin enkel degenen met aantoon­bare kennis mogen stemmen of waar stem­men zwaarder wegen voor wie meer exper­tise heeft, moet leiden tot beter geïnfor­meerde besluitvorming.

Goed geïnformeerde kiezers - zowel 'links' als 'rechts' - zijn beter in staat om de relevan­te feiten te kennen, de benodigde cijfers te begrijpen en sociaalwetenschappelijke inzichten te reconstrueren. Bovendien denken zij meer op langere termijn en zijn ze minder vatbaar voor kwaadaardige mani­pulatie. Daarom staan ze meer open voor deugdelijke, complexe beleidsvoorstellen. Zo verschillen ze met de grote massa, die het verschil tussen het parle­ment en de senaat nauwelijks kent.

Impactvolle politiek

Het argument dat alle burgers een gelijke stem moeten hebben, ongeacht hun kennis­niveau, negeert het feit dat politieke beslis­singen enorme consequenties hebben voor de gehele bevolking. Net zoals we goed geïnformeerde mensen willen op andere vitale gebie­den – zoals juryleden bij een proces – is het redelijk om te verlangen dat de mensen die verantwoordelijk zijn voor de politieke macht over een zekere competentie beschikken. Door kennis zwaarder door te laten wegen, beschermt de epistocratie de samenleving tegen de ongeïnformeerde waanzin van de gemiddelde mens.

Het model is daarom ook rechtvaardiger dan democratie. We zijn zo gewend aan het idee van 'één mens, één stem' dat we het gelijkstellen aan gelijkwaardigheid, waarbij iedereen het recht heeft om mee te beslissen over het beleid. Maar net zoals je geen recht hebt om macht in een jury uit te oefenen op incompetente wijze, hoor je dat ook niet in politiek te hebben.

Competentie is rechtvaardig

De epistocratie stelt hier een ander principe tegenover: in plaats van dat iedereen recht heeft om over anderen te beslissen, heeft iedereen recht op competente beleidsmakers. Door politieke invloed vooral toe te kennen aan geïnformeerde en competente burgers, ver­groot de epistocratie de kans op beter doordachte en effectievere beslissingen, wat uiteinde­lijk ten goede komt aan de hele samenleving. Macht is te gevaarlijk om zomaar aan iede­reen te gunnen.

Beleid maken is moeilijk. Laten we daarom kiezen voor de synthese tussen democratie en technocratie: lang leve de epistocratie. 

Lode Cossaer is filosoof.