HET PUNT VAN DE PROF BARBARA BRIERS
Psychologie is veel meer dan
Kalm Waes
De wetenschappelijke psychologie draagt bij tot de welvaart van de maatschappij, maar krijgt onvoldoende erkenning, vindt professor Barbara Briers.
De psychologie is een cruciale wetenschap achter ons complexe gedrag. Dat blijkt uit enkele van haar favoriete bevindingen, die dagelijks ons eetgedrag beïnvloeden. Wist u bijvoorbeeld dat we vaak het aantal calorieën in grote porties onderschatten? Naarmate de maaltijd groter wordt, worden we namelijk minder gevoelig voor het werkelijke caloriegehalte.
Ook denken we dat een hamburger met een salade minder calorieën bevat dan dezelfde hamburger zonder salade, omdat we onbewust het gemiddelde nemen van 'goede' en 'slechte' voeding. Daarnaast blijkt dat mensen die beweging belangrijker achten dan voeding voor gewichtsbeheersing, juist vaker kampen met overgewicht.
Die drie studies, uitgevoerd door consumentenpsychologen, illustreren hoe belangrijk het is dat beleidsmakers oog hebben voor dat soort inzichten. De rijkdom aan ontdekkingen binnen het vakgebied gaat verder dan de stereotiepe beelden die erover heersen.
Iedereen is (geen) psycholoog
Helaas gaat de psychologie vaak foutief door voor 'gezond verstand'. Want de psychologie is weldegelijk een echte wetenschap. Het is een van de meest methodologisch grondige disciplines, met een brede en diepgaande focus op onderzoeksmethodologie, statistiek, psychometrie en experimentele causaliteit. Geen andere wetenschappelijke opleiding besteedt zoveel aandacht aan het zuiver denken en meten van menselijke gedragingen.
Menselijk gedrag is vaak veel ingewikkelder dan we denken
Een internationale erkenning zou voor meer waardering kunnen zorgen, en ook daar knelt het schoentje. Er is geen Nobelprijs in de psychologie, in geen enkele menswetenschap overigens. De economie heeft een Nobelprijs, maar daar zat Alfred Nobel nooit voor iets tussen. En toeval of niet: een van de belangrijkste edities van de prijs, die van 2002, werd uitgerekend door de psycholoog Daniel Kahneman gewonnen voor zijn Prospect Theory.
Nog erger: als het gaat over beleidsvorming, worden toepassingen van sociale of cognitieve psychologie tegenwoordig routinematig bestempeld als 'gedragseconomie'. Voor sommigen zijn die gedragseconomen 'cooler' dan psychologen.
Directe impact
Een arts kan wel blijven benadrukken hoe cruciaal beweging is voor een gezond gewicht, maar paradoxaal genoeg onderschatten mensen daardoor het belang van voeding en blijven ze te veel eten. Menselijk gedrag is vaak veel ingewikkelder dan we denken. Tussen wat we van plan zijn en wat we uiteindelijk doen, en tussen ons gedrag en de uitkomst daarvan, spelen allerlei onzichtbare processen en factoren een rol. De psychologie helpt om die verborgen processen beter te begrijpen.
En laat dit duidelijk zijn: psychologie gaat over veel meer dan ons welzijn bij Kalm Waes, ons eetgedrag of het diploma van Griet Op de Beeck. Het kan onze samenleving op talrijke manieren verrijken. Bij grote uitdagingen zoals klimaatverandering, onderwijskwesties, en migratieproblemen levert ze cruciale perspectieven die bijdragen aan diepgaand begrip en effectieve oplossingen.
Ondanks die waardevolle bijdrage, krijgt psychologie nog steeds niet de erkenning die ze verdient. Terwijl grote sommen geld en onderzoeksmogelijkheden naar de positieve en medische wetenschappen gaan, blijft psychologie vaak onderbelicht. Dat is jammer, want de inzichten die ze biedt, zijn onmisbaar.
Psychologie draagt bij aan het beter begrijpen én effectief sturen van menselijk gedrag, voor het welzijn van de maatschappij als geheel. Hoog tijd om een Nobelprijs in de psychologie op te richten en die gedragswetenschap volledig op de agenda te zetten.
Barbara Briers is hoogleraar consumentengedrag aan de UAntwerpen en gastprofessor gedragseconomie aan de UGent.
