Petrarca in Tindertijden

Ik wil niet over Tinder schrijven, vandaar dit stuk. Enige tijd geleden zat ik met een vriendin op cafe, toen ze de volgende gevleugelde woorden sprak: ‘In de examens zet ik mijn Tinder op. Dan kan ik chatten met jongens als afleiding bij het blokken, kies er na de examens twee uit om mee op date te gaan en heb direct iemand voor tijdens de vakantie.’ Ik verslikte me niet eens in mijn koffie. Een vraagtekenloze functionalistische kijk op relatievorming is al lang geen uitzondering meer: Tinder maak je aan als tijdverdrijf, oplossing voor eenzame avonden of omdat het minder eng is dan real life flirten. En wat moge daar mis mee zijn?

De culturele beweging die Tinder heet, zet zich gestaag door. Terwijl tot voor kort nog kwistig werd gestrooid met klassiekers als ‘een vriend had het aangemaakt’, verrijst steeds meer een cultuur van normalisering rond de datingapp: mensen geven toe dat dit de manier is waarop je anno 2019 relaties (en ‘relaties’) opbouwt.

Elke cultuurkentering gaat gepaard met koudwatervrees. Die vrees dient men te overstijgen om niet in doemdenken te vervallen. Toch blijft het wringen, koppen naar links of rechts swipen. Liefde wordt een consumptieartikel: je bestelt een date als een jurkje op Zalando. Als het niet past, stuur je het terug. Die consumptiementaliteit was aanwezig op elke datingsite, met Tinder wordt ze geradicaliseerd in het swipen en mainstream door een ongezien bereik.

Liefde shoppen impliceert een bijhorende consumentistische logica van inwisselbaarheid en oppervlakkigheid: swipe, match, chat, meet, fuck, repeat. Keuzes gebeuren op basis van kop en job (overweeg voor de volgende carrièreswitch als vrouw verpleegster en als man CEO: die behoren tot de meest naar rechts geswipete beroepen).

Het tinderkoppel is hier snel om mij de mond te snoeren: fuck, repeat – excuse me? Wij swipeten en we leefden nog lang en gelukkig. Tinder sluit het bekomen van een bestendige relatie niet uit, maar het doel heiligt de middelen niet.

Vormen van verlangen die constituerend zijn in ons denken over romantiek verdwijnen. Het hoofse verlangen naar de onbereikbare jonkvrouwe, dat geduldig observeert en lijdend wacht, krijgt in het Tindertijdperk de stempel van potsierlijkheid. Op die manier verliest de poëzie van Petrarca (Peter wie?) haar referentiekader, zoals we als jongere niet meer in staat zijn om ernstig naar een operazanger te luisteren. Als de intensiteit van traagheid – van wachten en smachten – vervangen wordt door een opeenvolging van snelle kicks en dopamineshots – Swipe! Ik heb een match! – dan bouw je een wereld waarin die traagheid enkel nog kan worden ervaren als een getouwtrek. Vriendschap heeft niet langer de ruimte onbewust in liefde te veranderen.

De realist stond erbij en keek ernaar, opgelucht verlost te zijn van een ideaal van koningskinderen die vanuit hun toren de duisternis in staren en verdrinken voor ze de ander een enkele keer kunnen aanraken. Houden van kun je met Shakespeare niet leren.

Maar ook wat omgekeerd lijkt aan die hoogdravendheid, het ongecompliceerde directe spontane en sociale contact, verliest haar noodzaak en zo stilaan haar vanzelfsprekendheid wanneer we voor ons leven onder de lakens zonder risico op gezichtsverlies (je chat enkel met matchen) probleemloos op een app vertrouwen. Een cafécultuur brokkelt langzaam af als relaties meer en meer virtueel gebouwd worden.

De vraag is of houden van zonder Shakespeare en met een minimaliseren van de ambivalentie niet een stukje van zichzelf kwijtraakt. Als Petrarca op die gezegende dag van 6 april 1327 in de paasmis op zijn telefoon was aan het swipen, dan was de glimp van Laura met haar gouden krullen hem ontgaan. En erger: zijn sonnetten – die drijven op afstand, machteloosheid en verre verheerlijking – ons. Als een cultuur Petrarca’s wil blijven produceren en cultiveren, dan zijn Tindertijden magere tijden om over deze aardbol te wandelen. Want willen we menselijke relaties echt versimpelen? Eros’ pijlen hebben scherpe punten, maar ze treffen dieper dan smartphonegeveeg met chipsvingers.