splinter> Splinter
O denneboom...
Men zegt wel eens dat de omvang van wat intiem is, afhangt van de seizoenen. ’s Zomers is zowat heel de wereld intiem en wil je niets liever dan er op uit trekken, vol verwachting de wijde wereld in.
Met het vallen van de bladeren echter, en de toenemende kou, wordt die intimiteit teruggebracht tot de huiskamer. In die winterse huiskamer speelt de kerstboom een belangrijke rol: zonder fiere spar, met fonkelende lichtjes, slingers en dergelijke meer werkt het niet. Symbool van de huiselijkheid, en van het leven dat zelfs tijdens de barre wintermaanden volhardt, leert hij ons veel over onze omgang met de werkelijkheid.
Homo decorans
De kerstboom is in wezen decoratief: ze strekt tot doel de kamer op te fleuren. In het Brugse justitiehuis werd daarvoor vorig jaar zelfs het – te lage – plafond gedemonteerd. Toch is kerstversiering ook omstreden: in het Holsbeekse gemeentehuis werd er vorig jaar eerst wel, dan geen, en dan toch weer wel een kerststal tentoongesteld. Wegens minder duidelijke referentie aan de Christelijke traditie bleef de kerstboom voorlopig wel buiten schot. Op de grote markt in Brussel heeft men het in 2012 wel met een afgrijselijk namaaksel geprobeerd, maar daar heeft de natie zich moedig tegen verzet.
Het veelvuldig aanplanten van sparren brengt ook enige nadelen met zich mee
Decoratie is een interessant fenomeen, dat enkel bij de mens lijkt voor te komen, behalve dan bij enkele diersoorten, bijvoorbeeld de prieelvogel, met het oog op het lokken van potentiële partners. Decoratie of versiering impliceert dat men de materiële wereld omvormt om er een aangenamere plek van te maken, in ons geval niet louter om partners te lokken. Opmerkelijk genoeg gaat onze mentale ontwikkeling – onder andere – gepaard met een dagelijkse nood aan esthetische en symbolische objecten. Welke andere diersoort zet een kerstboom in zijn hol?
De kerstboomindustrie
De lezer zal nu verstaan dat, wanneer elk huisgezin jaarlijks die ene boom in huis haalt, achter deze praktijk een hele industrie verscholen zit: hele bossen sparren dienen geveld om aan deze nood te voldoen. Met name onze eigenste Ardennen voorzien in een belangrijk deel van de Europese marktvraag. 5000ha Ardennengrond voorzien jaarlijks in zo’n 3 à 4 miljoen kerstbomen, waarvan het grootste deel bestemd voor export.
Het veelvuldig aanplanten van sparren brengt echter ook enige nadelen met zich mee. Zo verzuren sparren bodem en grondwater, en de donkere bossen laten weinig begroeiing aan de grond toe. Wanneer deze sparren voor kerstbomenteelt bestemd zijn, gelden deze nadelen nog sterker: de bomen roteren snel (na enkele jaren worden ze geoogst) en ze worden sterk behandeld tegen onkruid. Te meer omdat ze louter decoratieve en geen nutritieve functie hebben – men eet kerstbomen niet op – bestaat er enige tegenstand vanuit de natuurbehoudsbeweging. De afweging daaromtrent is voor de lezer, maar een pleidooi voor biologische kerstbomenteelt en hergebruik – u kunt een kerstboom (met kluit) in de tuin herplanten – is wel gepast.
Die gedachte staat vandaag onder druk, maar over hoop moet door de mens wel degelijk worden nagedacht
Hoop en leven
Elk jaar op 25 december vieren Christenen wereldwijd de geboorte van Jezus en de komst van het goede. Dat zij dat vieren wanneer, in het noordelijk halfrond, de dagen het kortst zijn, is echter geen toeval: de Germanen vierden na de winterzonnewende de wedergeboorte van het licht. Dat de dagen weer lengen is iets dat in tijden van weinig comfort tot blijdschap noopt. Hetzelfde geldt voor de Christelijke, morele invulling van dat feit: in tijden waarin het kwaad, ziekte, misdaad en dergelijke meer dichter bij de individuele mens kwamen, sprak de komst van een verlosser ongetwijfeld tot de verbeelding. Het feest van de hoop, van het licht aan het einde van de tunnel: die gedachte staat vandaag onder druk, maar over hoop moet door de mens wel degelijk worden nagedacht.
De kerstboom sluit daar bij aan: het binnenhalen van wintergroene planten tijdens koude maanden om de weerbarstigheid van het leven te tonen is iets van alle culturen. Bij de Germanen was het symbool van leven de eik, maar eiken zijn bladverliezend en meestal veel te groot. In de spar bood zich daarom een alternatief: ofschoon menig huismoeder en –vader dat zal ontkennen, verliest hij in beginsel zijn naalden niet.
Wat er allemaal van zij, de kerstboom neemt een belangrijke plaats in in ons winterse leven en roept bij de denkende mens heel wat vragen op. Hoop is vandaag ouderwets, maar dat is wel waar een kerstboom om draait: hoop dat het leven volhardt, dat het goede komt, in welke zin dan ook. Als wij iedereen, ook zij – vooral zij – die geen eigen huiskamer met kerstboom hebben daar bij kunnen betrekken, zijn we al een heel eind op weg. Vrolijk Kerstfeest!
