Nee, Hendrik Vos, 'dit is niet Europa'

Momenteel toert professor Europese Politiek Hendrik Vos (UGent) samen met cellist Frans Grapperhaus door Vlaanderen met zijn theatervoorstelling Dit is Europa. Daarin doet hij op een compacte, maar ludieke wijze de totstandkoming van de Europese Unie uit de doeken. Vos en zijn collega zijn echter niet intellectueel eerlijk tegenover hun publiek.

Hendrik Vos eindigde de voorstelling namelijk met een groteske verdediging van de huidige manier van werken van de Europese Unie. De nachtelijke onderhandelingen? Dit is Europa. Het gebrekkige democratische gehalte? De geheime deals bedisseld onder regeringsleiders? Ook dit is Europa. Wees blij dat er tenminste een deal is en denk er niet te veel over na, lijkt de boodschap te zijn.

Politiek theater

Dat laatste moeten we als democratische samenleving – die Europa pretendeert te zijn – niet tolereren. In een democratie moet macht legitiem zijn, en vooral: gebaseerd op een verkiezingsresultaat. Laat het daar nu juist zijn waar het Europese schoentje knelt. Het is onduidelijk voor de Europese burger wie die moet wegstemmen wanneer die het oneens is met het gevoerde beleid.

Net een complex instituut als de Europese Unie heeft nood aan een duidelijk én zichtbaar politiek theater. Als het volk, dat – spoiler! – niet bestaat, zich niet herkent in zijn vertegenwoordigers, keert het zich af van haar instituties en zoekt het alternatieven. Men komt zo in het beste geval bij de deliberatieve democratie uit en in het slechtste geval bij populisme.

Vos suggereert in zijn voorstelling dat we als burgers vooral dankbaar moeten zijn voor het vrij verkeer van personen en goederen, en niet te veel moeten nadenken over de problemen die gepaard gaan met de EU. Dat een professor zoveel belangrijke problemen relativeert, is best problematisch.

Democratisch deficit

Als professor je publiek wijsmaken dat de chaos en het democratisch deficit van de Europese Unie bij het Europese project hoort, is schadelijk. Door haar mankementen als deel van de Europese Unie te beschouwen, tast je het geloof in de wendbaarheid van de Europese instellingen aan, en vooral de ambitie om Europa te hervormen.

Hoewel er geen mirakeloplossingen bestaan voor de legitimatieproblemen van de Europ­ese besluitvorming, zijn er toch vele institutionele hervormingen mogelijk. Althans in theorie, want die hervormingsdrang in de praktijk tot een goed einde te brengen vergt politieke moed. 

Wij juichen alle vormen van democratische vernieuwing op het Europese podium toe: van een Europese kieskring, tot een Europese regering. Laat er meer Europees theater zijn, maar liefst niet van professor Hendrik Vos.