OPINIE MEDIAWIJSHEID
Lof aan verzengende permanentie
De typemachines en camera's van weleer zijn veel omslachtiger in het gebruik dan hun moderne tegenhangers. Toch gaven ze ons een voordeel dat sindsdien verloren is gegaan: de typerende onaanpasbaarheid.
Men beticht hipsters er wel eens van dat ze nodeloos teruggrijpen naar objectief gezien minder praktische manieren om van het leven te genieten. De naar vinylplaten luisterende, op typemachines schrijvende en met analoge camera's fotograferende retrofanaten – mijzelf ten volle incluis – hebben echter een punt. Analoge media zijn moeilijker aan te passen, moeilijker om na de creatie te verbeteren – het moet van meet af aan goed. En dat is iets goeds.
Door die permanentie kun je niet anders dan deftig nadenken over je tekst
Die twee diametrale tegenpolen die hier van toepassing zijn, digitale aanpasbaarheid aan de ene kant en analoge permanentie aan de andere, zijn inherente eigenschappen van hoe we media maken. Een ouderwetse kodak is analoog en minder triviaal in de omgang, een moderne DSLR maakt honderd foto's in een oogopslag.
Door die verzengende permanentie kun je als mediaproducent niet anders dan deftig nadenken over je tekst of beeld. De fouten die je maakt blijven bestaan. Daarmee wil ik niet zeggen dat moeilijkere, stroevere methodes automatisch betere resultaten garanderen, maar ze dwingen tot introspectie, ze verhogen de drempel zowel op conceptueel als op economisch vlak.
In 1935 schreef de Duitse filosoof Walter Benjamin wat later een van zijn bekendste essays zou worden: Het kunstwerk in het tijdperk van haar reproduceerbaarheid. Daarin bespreekt hij onder meer de waarde van de authenticiteit van kunstwerken, in samenhang met wat hij zelf het authentieke aura noemt, en pleit hij dat het zelfs de meest perfecte reproducties van een kunstwerk nog aan één ding ontbreekt: de fysieke aanwezigheid in tijd en ruimte.
Mijn poster van de Mona Lisa ziet er misschien exact hetzelfde uit, maar hangt niet in het Louvre en is dus niet het origineel. Hetzelfde kan niet meer worden gezegd over digitale foto's of documenten: de bytes die samen het origineel vormen van jouw boek, gedicht of muziekstuk zijn te reduceren tot pure informatie en dus tijdloos, plaatsloos en exact kopieerbaar.
Als ik de harde schijf van mijn laptop opvul met een kopie van de jouwe is er geen manier meer om te weten wie van ons twee het nu oorspronkelijk gemaakt heeft. Benjamin zou zich vandaag omdraaien in zijn graf. Het aura is kwijt.
Begrijp me niet verkeerd: ik zal de eerste zijn die digitale hulpmiddelen aanreikt en zelfs ontwerpt als het gebruiksgeval en de situatie erom vragen. Een thesis schrijven op een typemachine is vandaag ondenkbaar: daar denk je immers sowieso al ettelijke uren over na, dus waarom zou je jezelf de luxe van aanpasbaarheid niet gunnen? Het kunnen schuiven, schrappen en spelen met hele hoofdstukken tegelijk is een voorrecht en een waar we gretig gebruik van moeten maken.
Dat alles hangt samen met de verloren traagheid van consumptie en paradoxaal genoeg de versnelling van informatie. We staan op de keper beschouwd minder stil bij de media die we dagelijks consumeren. Kunst moet authentiek zijn, willen we er een inhoudelijke dialoog over kunnen voeren.
Want is het niet zonde? Hoeveel grote dichters zijn aan ons collectief bewustzijn verloren gegaan omdat de backspaceknop binnen handbereik lag?
