Linkse ratten, rechtse zakken

De werkelijkheid is een complex beestje. Moeilijke, maatschappelijke thema’s reduceren we keer op keer tot simpele zwart-witdiscussies. Leuk politiek theater, dat zeker. Niet echt productief als je enige vooruitgang wil boeken in maatschappelijke discussies. Voorbij onze obsessie met gemakzuchtige categorieën en eindeloze wij-zijverhalen, ligt een ontwapenende vaststelling: we verdienen niet beter dan de oneliners die politici ons voorschotelen.

Dat geldt ook voor politiek “links” en “rechts”. In “Politiek Vocabularium” (zie pag. 8) vertellen enkele experts waarom die concepten überhaupt nog een toekomst hebben in de 21ste eeuw. Grappig, want het onderscheid dateert van de Assemblée Nationale, zeg maar het parlement avant la lettre van na de Franse Revolutie.

De termen links en rechts lijken ondertussen lege dozen. Een nuttige en gevaarlijke handigheid voor zij die politiek niet aandachtig volgen. We benoemen immers onze politieke voorkeuren en die van anderen liefst zo eenvoudig mogelijk. Simplistisch en wars van enige meerwaarde.

”Links komt steeds meer te staan voor vrijdenken, tolerantie en multiculturaliteit. Rechts ijvert voor orde in de samenleving, wil nationale eenheid en geen opname van migranten,” vat Dick Houtman (KU Leuven) het onderscheid sober samen.

Korter door de bocht: voor een linkse rat is alles wat rechts is asociaal en racistisch. Voor een rechtse zak heeft alles wat links is, een zweem van onverdoken fascinatie voor Mao en een obsessie met strakke gelijkheid. Het linkse monopolie op solidariteit wisselt af met het rechtse alleenrecht op economische groei. Alsof beiden niet te combineren vallen.

De collectieve fobie voor een diepgaandere analyse verziekt ondertussen ieder maatschappelijk debat. Het zou komisch zijn, ware het niet zo frustrerend. Links en rechts zijn gepromoveerd tot zowel scheld- als geuzennamen.

Discussies rond een universiteit die naar de beurs trekt (zie pag. 1 & 3), de waarschijnlijkheid van een Derde Wereldoorlog (zie pag. 6) of het engagement van Amnesty International (zie pag. 7) zijn niet te herleiden tot een simpele links-rechtsvraag. Toch doen velen het. Alsof het kortzichtige genot van de afwimpeling belangrijker is dan enige inhoudelijke relevantie.

Links en rechts leiden niet zelden tot een belachelijke, inhoudsloze en schadelijke karikatuur. Eigenschappen als tolerantie en een gevoel voor nationale eenheid tegenover elkaar plaatsen en op een eendimensionale as schalen, is volledig absurd. Aspecten die vandaag worden toegeschreven aan links en rechts hoeven elkaar helemaal niet uit te sluiten. Je vindt ze op een complexe manier en in veel gradaties bij veel mensen tegelijk terug.

Daarom, aan aanhangers van beide concepten: trek het debat open, laat die obsessie met categorieën vallen en stop met de door jullie zelf toegeschreven eigenschappen te monopoliseren. Zie de complexiteit in jezelf en de ander, mensen zitten ingewikkelder in elkaar dan we durven toegeven. De werkelijkheid is namelijk een complex beestje.