Lezersbrief: 28 december, Dag van de onschuldige (Palestijnse) kinderen

Sinds de gruwelijke Hamas-oorlogsmisdaad van 7 oktober zijn in Gaza al meer dan 8000 kinderen gewelddadig om het leven gekomen. Op de Algemene Vergadering van 12 december stemde een overweldigende meerderheid van 153 landen voor een VN-resolutie die oproept tot een 'onmiddellijk humanitair staakt-het-vuren' en een 'onvoorwaardelijke vrijlating van alle gijzelaars.' 

In een reactie verklaarde de Israëlische minister van buitenlandse zaken dat zijn land de oorlog hoedanook zou verder zetten terwijl de Israëlische ambassadeur bij de VN, theaterdiplomaat Gilad Erdan, de resolutie afdeed als een vodje papier (letterlijk: 'a piece of paper'). 

Het gemak waarmee dit Israel na de eerdere voorstellen, smeekbedes, petities en protesten nu ook een VN-resolutie naast zich neerlegt, is onthutsend. Als wereldburger voel ik mij diep beledigd. Nog nooit zat ik zo beschaamd en vol ongeloof in het kamp van de westerse democratieën. Zover zijn we dus. Arme VN. Arme kinderen.

De kracht van een verhaal

Op onze schermen buitelen de beelden van stervende kinderen al wekenlang aan zo’n hoog tempo over elkaar heen dat de gruwel routineus wordt en zich nauwelijks nog in woorden laat vatten. 

Bij het zien van de beelden zijn we telkens weer ontzet en geschokt en verdrietig, maar niemand die zich nadien nog gezichten, namen of data herinnert, murw geslagen als we zijn door de aanhoudende stroom gruwel, waarin slachtoffers niet langer individuen zijn, maar slechts voorbeelden en illustraties van excessief geweld tegen burgers. 

Om deze voorbedachte misdaad tegen kinderen blijvend te herdenken én aan te klagen moeten we misschien - wanneer alle beelden, berichten en resoluties falen – gedecideerd teruggrijpen naar de onpeilbare kracht van verhalen, als één van de oudste, sterkste en meest duurzame manieren waarop de mens het woord heeft leren hanteren. 

Een verhaal dient een ander doel dan waarheidsvinding, maar is daarom niet minder reëel. Een verhaal is als een lichtbaken dat het wedervaren van helden en mensen in zich opneemt en als een krachtige lichtstraal de wereld instuurt, opdat hun lot altijd en overal zou worden (h)erkend. 

Eeuwenoud maar springlevend

Op menig scheurkalender staat 28 december vermeld als de 'Dag van de onschuldige kinderen', een verwijzing naar de 'Kindermoord van Bethlehem.' 

Pro memorie: nadat de wijzen uit het oosten een opvallende ster waren gevolgd die hen via een tussenstop bij koning Herodes de weg naar de geboortestal van Jezus in Bethlehem had gewezen, keerden zij ondanks zijn uitdrukkelijke vraag niet via Herodes maar langs een andere weg naar huis terug. 

Herodes liet daarop in Bethlehem alle kinderen jonger dan twee jaar vermoorden. Jozef en Maria, door een engel gewaarschuwd, wisten hun boreling in veiligheid te brengen door hals over kop naar Egypte te vluchten, aldus nog evangelist Mattheüs (2, 16-18). 

Terwijl in onze moderne maatschappij deze bijbelse context steeds troebeler wordt, staat het verhaal als dusdanig nog stevig overeind, gedurende meer dan tweeduizend jaar overgeleverd in vertelling, kunst en literatuur. Het is bovendien een verhaal waarvan zowel de plaats van handeling als helaas ook de handeling zelf vrijwel ongewijzigd kan worden behouden voor een verwijzing naar de kindertragedie in Gaza. 

Bethlehem ligt op de Westelijke Jordaanoever en bijgevolg in huidig Palestijns gebied, ook nu komen kinderen door doelgericht menselijk geweld om het leven, ook nu worden moeders en baby’s onder levensbedreiging uit de kraamkliniek gejaagd, ook nu is er geen plaats meer in de (verwoeste) herberg, ook nu biedt de vlucht naar Egypte hoop op redding en ook nu klinkt bij de geboorte van een onschuldig kind nog steeds de roep om vrede. 

Wat in de harde realiteit van Gaza ontbreekt, is de fonkelende ster aan het firmament. Anno 2023 is die helaas vervangen door de lichtsporen van afgevuurde projectielen. De vraag op welke excellentie(s) of commandant(en) de vermaledijde figuur van Herodes van toepassing is, hoeft niet noodzakelijk met één naam te worden beantwoord. 

Geattesteerd zijn immers uitspraken van meerdere Israëlische ministers – ik noem ze niet - die zo uit de mond van een moderne despoot konden komen: Gaza van de aardbodem vegen of etnisch zuiveren tot zelfs het uitvoeren van een nucleaire aanval. En hoewel het in Gaza juridisch-technisch gezien niet om kindermoord gaat, is het dat in de perceptie van velen, voorbij elke semantiek, wel degelijk. 

Wetens en willens is immers beslist om massa’s bommen en raketten in dichtbevolkt gebied te laten neerkomen, vlakbij woonblokken, ziekenhuizen, scholen en vluchtelingenkampen, daarbij het leven van duizenden kinderen als aanvaardbare collateral damage in koop nemend. Stuitender kan het niet worden.

Een universeel-menselijke aanklacht

Verhalen zijn star noch vrijblijvend. In de thematische verschuiving van de joodse kinderen van Bethlehem naar de Palestijnse kinderen in Gaza worden in één onsterfelijk verhaal twee gevoelige lezingen met elkaar verweven. 

De oorspronkelijke interpretatie blijft overeind, maar in het licht van het drama in Gaza treedt dit verhaal onvermijdelijk buiten zijn Bijbelse context om dankzij zijn bekendheid gestalte te geven aan een universeel-menselijke aanklacht tegen de manifeste niet-bescherming van weerloze kinderen.

Laat dit daarom een oproep zijn om voortaan 28 december ook als Dag van de onschuldige Palestijnse kinderen te eren, als ultiem eerbetoon aan de duizenden kinderen van Gaza die anno 2023 op een boogscheut van Bethlehem aan moderne Herodesen ten prooi zijn gevallen. Op die manier geven we deze kinderen de kracht van een jaarlijks weerkerend verhaal. 

Anders dan beelden en mediaberichten houdt zo’n verhaal stand doorheen de tijd. En anders dan formele resoluties is het ongrijpbaar en niet te herleiden tot een vodje papier. 

Kurt Feyaerts is professor Duitse Taalkunde aan de KU Leuven, Faculteit Letteren, campus Leuven & Kortrijk.