SPLINTER OPKOMSTPLICHT
Kleef de pleister op de democratische wonde niet terug
Het is tijd voor een volledige afschaffing van de opkomstplicht, vindt Bernd Rommens. Dat bepaalde groepen minder gaan stemmen zonder die plicht, biedt volgens hem mogelijkheden: 'Op de juiste manier inspelen op hun behoeften zou tot een verkiezingsoverwinning kunnen leiden.'
De opkomstplicht in het Vlaams Gewest is niet meer. Een maatregel die sinds 1893 deel uitmaakte van de Vlaamse democratie verdween voor de voorbije gemeenteraadsverkiezingen. Die beslissing brengt - zeker na de lage opkomst van 13 oktober - discussies en bezorgdheden met zich mee.
De pleister op de wonde
Maar de afschaffing ervan voor de lokale verkiezingen was een goede zet. Sterker nog: het is tijd om op alle niveaus korte metten te maken met de opkomstplicht. Die plicht geeft een vertekend beeld van de democratische realiteit. De opkomstplicht afschaffen is zoals het aftrekken van een pleister, we moeten kunnen zien of er pijnpunten zijn die een andere aanpak nodig hebben. Genezen is de eerste stap naar een sterkere en betere democratie, niet het terugkleven van de pleister.
De afschaffing van de opkomstplicht legt de verantwoordelijkheid voor een hoge opkomst meer dan ooit bij de politici en hun partijen. Vanaf nu moeten politici de ongeïnteresseerde stemgerechtigden zonder een sterke politieke overtuiging op een positieve manier informeren en mobiliseren om te gaan stemmen. Dat vraagt om aantrekkelijke programma's en meer transparantie.
Bescherming zonder stemplicht
Een vaak gehoord tegenargument is dat zonder opkomstplicht bepaalde minderheidsgroepen minder geneigd zouden zijn om te stemmen. Het gaat daarbij vaak om jongeren of mensen met een migratieachtergrond. Het klopt dat zij minder snel opdagen in het stemhokje. De angst dat dit desastreuze gevolgen zou hebben is onterecht. Het welzijn van kwetsbare groepen hangt niet af van een opkomstplicht.
In aangrenzende democratieën, zoals Duitsland of Frankrijk, wordt geen (extreem) asociaal beleid gevoerd ten opzichte van minderheden binnen hun bevolking. Ook daar wordt gestreefd naar gelijke kansen en een goede sociale bescherming. Verstandige politici kunnen de lage opkomst van minderheden ook als een opportuniteit zien. Op de juiste manier inspelen op hun behoeften zou tot een verkiezingsoverwinning kunnen leiden.
Van moeten naar willen
Het opdringen van participatie werkt averechts. In landen met opkomstplicht is het enthousiasme voor politieke participatie immers vaak lager. Door burgers de keuze te geven, kunnen we zorgen voor een meer oprechte en gemotiveerde deelname. Burgers moeten geïnteresseerd raken in de politiek, zodat de participatie kwalitatiever wordt.
Laten we streven naar een samenleving waarin mensen niet stemmen omdat ze dat moeten, maar omdat ze dat willen, gedreven door een oprechte interesse in de toekomst van hun land.
Bernd Rommens is Vetoraan en student Criminologische Wetenschappen aan de KU Leuven.
