splinter> Hoe een pleidooi voor een open geest eigenlijk een pleidooi voor authenticiteit en groei moet zijn
Je bent wat je leest, wat je weet, wat je eert
De woorden ‘open-minded’ of ‘woke’ krijg je tegenwoordig om de haverklap naar het hoofd geslingerd. Iedereen heeft ineens het licht gezien, maar niemand beseft dat het eigenlijk een fata morgana is.
Ja, ergens beschouw ik mezelf wel als een ruimdenkend persoon.
Zo treed ik regelmatig met anderen in dialoog over allerhande maatschappelijke thema's. Tegengestelde opinies vormen daarbij geen obstakels voor mij. Mede door het sterk gepolariseerde klimaat waarin we allen verzeild zijn geraakt, is het wel mogelijk dat de gemoederen dan eens hoog oplaaien. Achteraf blijf ik soms worstelen met mijn frustraties over de bekrompenheid van sommige mensen.
Begrijp me niet verkeerd, ik ben tegen de tendens om 'andere' meningen af te schrijven of zelfs te censureren, enkel en alleen omdat het 'andere' meningen zijn. Zo'n ingesteldheid getuigt namelijk van even weinig nuance en openheid als de 'andere' meningen die ze in de eerste plaats bekritiseren.
Gedoemd om te oordelen?
Toch is het niet meer dan menselijk om snel een (foutief) oordeel klaar te hebben. Per seconde krijgen onze zintuigen een aanslag met circa 11.000.000 bits aan informatie te verduren, terwijl onze hersenen slechts uitgerust zijn om maximaal 40 eenheden per seconde bewust te verwerken.
Die tekorten in verwerkingscapaciteit compenseren we door middel van zogenaamde shortcuts of heuristieken. Die stellen ons in staat om razendsnel inschattingen te maken van de situaties waarin we verzeild raken of de personen die ons pad kruisen, op basis van onze intuïtie en de beschikbare informatie in het hier en nu.
Woke of open-minded zijn is noodzakelijk, willen we verandering in de wereld realiseren
Ze maken ons helaas ook kwetsbaar voor denkfouten of biases, omdat we hierdoor nu eenmaal geneigd zijn om bepaalde trekjes of gedragingen te viseren en te interpreteren op een manier dat ze consistent zijn met ons initiële oordeel. Daarom is het dan ook lastig om een mening te herzien eens die gevormd is, zelfs als we ons daarvan bewust zijn.
Dat wil niet zeggen dat open-mindedness een illusie of een verzinsel is. Openheid is uiteraard een mogelijk facet van iemands persoonlijkheid. Mensen die hier hoog op scoren zijn door de band genomen nieuwsgieriger, leergieriger en creatiever.
Maar zijn alle woke spirits wel zo ruimdenkend als ze zelf pretenderen te zijn? Of is er sprake van een angst om uit de boot te vallen? Hoe kan het ook anders? Al je vrienden lijken nu eenmaal liever woke tot in de kist, dan dat ze een of andere protestmars hebben gemist.
Geen fan van de terminologie
Het valt moeilijk te ontkennen dat vele open-minded en maatschappelijke betrokken gedragingen vormen van impression management zijn, manieren om ons imago op te poetsen. Dat is niet abnormaal. We doen ons allemaal wel eens beter voor dan we eigenlijk zijn.
Toch zou ik woke zijn niet meteen een modeverschijnsel noemen. Als je woke bent, ben je je meer bewust van de talrijke onzichtbare machtsstructuren die binnen een samenleving opereren.
Authenticiteit en erkenning van je eigen tekortkomingen zijn een eerste stap naar een betere samenleving
Woke of open-minded zijn is noodzakelijk, willen we verandering in de wereld realiseren. Je zult mij dan ook nooit horen zeggen dat ik het onbelangrijk vind om kritisch te zijn en de zaken in een ruimere context te plaatsen dan je gewoon bent.
Wat me wel dwarszit, is dat woke of open-minded zijn, in mijn ervaring met mensen die zich in die termen kunnen vinden, niet altijd aanvoelt als een poging om het onbekende te ontmoeten.
En maar groeien
De durf om je eigen mening op de korrel te nemen en uit te dagen, om verder te kijken dan waar je eigen horizon reikt, wordt zwaar onderschat. Die durf om in vraag te stellen wat anderen als vanzelfsprekend of moreel ongepast zien, te twijfelen aan populaire maatschappelijke opinies en voor jezelf na te denken, is net onontbeerlijk.
Het is eigen aan ons, mensen, om denkfouten te maken en dus ook te snelle en foutieve oordelen te vellen, en dat door de manier waarop ons brein functioneert. Verder is het ieders goed recht om iets niet te (willen) kennen, maar dan moet je je wel realiseren dat dé waarheid niet bestaat, en al zeker niet dat jij die in pacht hebt.
Authenticiteit en erkenning van je eigen tekortkomingen zijn een eerste stap naar een betere samenleving. Hoe ruimdenkend ik mijzelf ook acht op bepaalde vlakken, toch weet ik dat ik dat minder ben op andere vlakken - of in sommige gevallen zelfs ronduit kortzichtig ben.
En da's oké, als je maar beseft dat een open geest niet statisch is en er altijd een mogelijkheid is om te blijven groeien als mens.
