Ja, ik heb in het verleden grenzen overschreden en daar ben ik niet fier op

In de nasleep van de verkrachtingszaak in de Gentse Overpoort, waarbij twee mannen een vrouw verkrachtten in een toilet en die verkrachting zelfs filmden, puilden sociale media van berichten getekend door ongeloof, verdriet, woede en walging. De daders ontsnapten namelijk aan een celstraf, omdat de rechter oordeelde dat er sprake was van verzachtende omstandigheden.

Zowel onder mannen als vrouwen klonk luid protest. Verkrachting zouden we onder geen beding mogen tolereren, zelfs niet als de drank in de man is en de wijsheid in de kan is. Grensoverschrijdend gedrag evenmin. Welk signaal geven we immers als samenleving als daders gewoon vrijuit gaan, en slachtoffers amper gehoord worden, zeker als je weet dat slechts 15% van de aangegeven verkrachtingszaken uitmonden in een proces?

De publieke opinie heeft bovendien weer snel een oordeel klaar over het feit dat de vrouw gedronken had op die desbetreffende avond. Maar dat een vrouw gedronken heeft, is juist een reden om géén seks te initiëren en helemaal geen vrijgeleide om gewoon te grijpen wat er voor het grijpen valt. Verkrachtingsmythes moeten we met zijn allen doorprikken en dat kan pas als we er openlijk over praten.

Ontluikende volwassenheid

Dat we massaal de stilte doorbreken in verband met het zeer verontrustende voorval in Gent is absoluut noodzakelijk. Het toont een positieve evolutie aan in de manier waarop de maatschappij tegen verkrachting aankijkt. Het toont aan dat het aantal mensen stijgt dat van mening is dat je niet van consent kunt spreken als je seks hebt met iemand die behoorlijk boven zijn of haar theewater is. Het is onontbeerlijk om het taboe en de schaamte waar veel slachtoffers mee worstelen te doorbreken en de aangiftebereidheid te verhogen.

Wat minstens evenzeer van belang is, is dat we af moeten van het idee dat het van iemands gezicht af te lezen is dat hij een dader is. Daders zijn niet altijd mensen met slechte bedoelingen. Het zijn in de meeste gevallen jongeren en studenten die vaak niet beseffen dat ze iemand verkracht hebben, tenzij het slachtoffer hen ermee confronteert.

Dan nog wordt het vaak geminimaliseerd of weggelachen, omdat de samenleving hen dat nu eenmaal toelaat. De 'ontluikende volwassenheid', zoals we de periode tussen 18 en 25 noemen, biedt het meeste risico op grensoverschrijdend gedrag in al zijn vormen, door een toename in vrijheid, experimenteergedrag en, ja, de consumptie van alcohol.

Wanneer ga je erover?

Grensoverschrijdend gedrag is breed. Ook aanranding, stalking, seksisme in het openbaar, wraakporno, exhibitionisme, frotteurisme ('swaffelen') en voyeurisme vallen er bijvoorbeeld onder. Niet alle grensoverschrijdende gedragingen zijn echter strafbaar.

Dat slechts bepaalde grensoverschrijdende gedragingen juridische gevolgen met zich kunnen meebrengen, wil echter niet zeggen dat we niet hoeven stil te staan bij grensoverschrijdende gedragingen die niet zozeer onder de juridische noemer vallen. Ze kunnen namelijk ook een enorme impact hebben op de ander. Dat individuele grenzen subjectief zijn, maakt die inschatting niet altijd eenvoudig, zeker niet na acht biertjes of in de nasleep van een relatiebreuk. Dat zijn echter onder geen beding verzachtende omstandigheden of een excuus om grenzen te overschrijden.

Tijdens de studententijd, waar alcohol rijkelijk vloeit, hoeft het niet echt te verbazen dat grensoverschrijdend gedrag vaak voorkomt. Alcohol zorgt nu eenmaal per definitie voor minder remmingen. Hierdoor ga je minder stilstaan bij de grenzen van de ander, afwijzende signalen of blijken van desinteresse minder snel opmerken, of die gewoon botweg negeren.

Voor alle duidelijkheid bedoel ik dus niet alleen verkrachting, maar alle gedragingen in de relationele sfeer waarmee je dus op de een of andere manier andermans grenzen overschrijdt. Je ex-partner niet met rust laten na een relatiebreuk valt daar dus ook onder. Een relatiebreuk kan enorm pijnlijk en onprettig zijn, zeker als de relatie op een lelijke manier geëindigd is. Het is normaal dat we de grenzen die in de relatie gangbaar waren na de breuk opnieuw moeten definiëren en heviger moeten aflijnen. Voor sommigen duurt het langer dan anderen om zich daaraan aan te passen.

Initieel is het dus geen probleem om wat grenzen af te toetsen, maar het is wel belangrijk dat je je op een gegeven moment realiseert dat hernieuwde grenzen niet meer zullen veranderen en dat je dat moet respecteren. Doe je dat niet, dan kan je ex-partner zich enorm onveilig voelen. Dat wil je toch niet?

Enkel daders zijn verantwoordelijk

Ik moet toegeven dat ik mij in het verleden meermaals schuldig gemaakt heb aan grensoverschrijdend gedrag. Ik mag dan wel niemand verkracht hebben, het is wel al eens gebeurd dat ik op feestjes mensen lastig viel door hen herhaaldelijk en met aandrang te vragen om te kussen. Het is al eens gebeurd dat ik om 4 uur 's nachts aan het kot van een ex-partner stond aan te bellen met de vraag of ze wilde praten.

Daar zijn geen excuses voor mogelijk. Dat is geen normaal gedrag. En ja, ik stoot nog elke dag op grenzen, want niet iedereen heeft nu eenmaal dezelfde conceptie van die grenzen. Daarom is het net zo belangrijk om over je eigen daden te reflecteren, behoedzaam te zijn voor signalen van anderen, en vooral uit je fouten te leren. Preventie begint ook bij potentiële daders, en ik kan moeilijk ontkennen dat ik daar zelf onder val.

Het wordt dus tijd dat we als samenleving ophouden met bepaalde grensoverschrijdende gedragingen als 'onschuldig' te bestempelen, omdat ze gewoon in de nasleep van een moeilijke relatiebreuk of onder invloed van alcohol gebeurden, of omdat de dader 'niet beter wist'.

Grensoverschrijdend gedrag is nooit oké. Ook omstaanders kunnen alert zijn in risicovolle situaties. Zij kunnen een rol spelen in het aanspreken van potentiële daders en hen op grenzen wijzen. Maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid enkel en alleen bij de (potentiële) dader zelf. Laat dat duidelijk zijn.