Gouden tijden voor Test-Aankoop

Wie het nieuws een beetje volgt, weet het. U en ik, hedendaagse, ontwikkelde en eventueel ‘hippe’ consumenten, worden voortdurend bij de neus genomen. Onze Facebookgegevens worden door schimmige bedrijfjes verkocht aan politici en adverteerders, onze vleesverwerkende bedrijven nemen geregeld een loopje met de voedselveiligheid, onze smartphone is afgesteld om zo snel mogelijk te verslijten, onze kleren worden gemaakt in mensonterende omstandigheden en onze Volkswagen Diesel blijkt meer uit te stoten dan hij officieel uitstoot. Voor Test-Aankoop zijn het gouden tijden.

Heel wat crisissen en schandalen van deze tijd schijnen het gevolg van één fenomeen: door enorme technologische ontwikkelingen en door de toegenomen complexiteit van economie en productieprocessen is het onmogelijk geworden voor ons – gewone mensen – om volledig te begrijpen hoe de zaken om ons heen werken en hoe ze gemaakt zijn. Zonder nadenken stappen we op een vliegtuig dat even later tien kilometer boven de aarde zweeft, maar begrijpen we hoe zo’n vliegtuig gemaakt wordt, en waarom het niet uit de lucht valt? Een levensstandaard als de onze vereist een quasi blind vertrouwen in technologie en economie. Hoewel veel ondernemers het echt goed menen, wordt dat vertrouwen echter al te vaak misbruikt door figuren die wel bepaalde kennis hebben, of aan de juiste touwtjes weten te trekken. En zij weten dat ze ver kunnen gaan: van Facebook, van vleeswaren en van dieselwagens kunnen we toch niet afblijven. Het vlees is immers zwak.

Dat wij als individuele mens geen vat hebben op de technologieën en productieprocessen om ons heen, moet ons als universitaire gemeenschap bezighouden. Als echte wetenschapper wil je immers van alles het hoe en het waarom kennen, niet alleen van je eigen vakgebied. De toegenomen complexiteit maakt van onze leefwereld een soort interface die we gebruiken zonder te weten wat er achter zit. Ik zie wel het scherm van mijn smartphone, maar niet de elektronica die erachter schuilgaat. Ik zie de website die op dat scherm verschijnt, maar niet het netwerk van servers en providers en het kluwen van aanbieders en adverteerders dat daarachter schuilgaat. Hetzelfde geldt voor wat we eten. Vroeger at men af en toe een dier van eigen grond. Nu legt een koe een enorme, vaak intercontinentale, weg af: tussen stal en steak bevindt zich een grote zwarte vlek van stappen die het dier doorlopen heeft en waar u en ik geen flauw benul van hebben.

Vertrouwen in technologie en productieprocessen is nodig. Alles begrijpen is een utopie en ontwikkelingen afschaffen is ook geen optie. Toch is een kritische attitude wel degelijk belangrijk. De achterpoortjeseconomie is nu eenmaal een feit. Lees dus maar die lijsten met privacyvoorwaarden voor je er mee akkoord gaat. Wie als consument serieus genomen wil worden, moet zich laten horen. Alleen, of met velen. Experten uit de academische wereld kunnen daarbij helpen.

Daarnaast moet de overheid het als een kerntaak zien om dat vertrouwen mogelijk te maken. Juiste en echt afgedwongen regulering moet ervoor zorgen dat consumenten en ondernemers weten waaraan en waaraf. Al te vaak loopt de overheid achter de feiten aan, terwijl vertrouwen een voorwaarde sine qua non is voor het werken van de markt: alleen als er vertrouwen is, is kopen of verkopen aantrekkelijk. En dat is wat we willen.

Wat er ook van zij: geniet van de lente. Die is gratis, eenvoudig, en bedriegt nooit.