Geopolitieke inflatie

Woorden doen ertoe, zei Angela Merkel ooit. En historicus Timothy Snyder schreef het na de verkiezing van Donald Trump nog in zijn essay in The New Yorker: 'Een fascist geeft niet om de relatie tussen woorden en beteke­nissen.' Je zou dus — lichtjes provocerend — kunnen zeggen dat woorden op een betekenisvolle manier gebruiken wel een beetje uitmaakt. 

Maar wie al eens een krant vastpakt, merkt dat er een inflatie is aan het gebruik van 'geopolitiek.' Afgelopen week alleen al werd het woord in 49 artikels in de Vlaamse media gebruikt, zo weet Belga me te zeggen. 

Daarbij lijkt 'geopolitiek' plots synoniem te staan voor internationale politiek, of inter­na­tionale relaties. Maar er is wel degelijk een verschil. De studie van de internationale relaties bestudeert de internationale politiek en het internationale systeem. Dat vind ik niet uit, maar is een beperkte, en onge­twijfeld ongenuanceerde samenvatting van wat ik in mijn opleiding Politieke Wetenschappen leerde.

Je kan door verschillende brillen kijken om diezelfde discipline te bestuderen. Zie je de wereld liefst 'zoals hij écht is'? Neem dan de realistische bril even vast, en je ziet alleen maar relaties tussen machtswellustige staten. Of ben je fan van een liberale, roze bril, dan zie je een complex spinnenweb van relaties tussen internationale organisaties, staten en NGO's. 

Evengoed pak je per ongeluk een andere stoffige bril vast, en zie je plots uitsluitend staten die strijden om grondstoffen, en hun lap grond waarop ze zitten willen uitbreiden. Dan heb je de geopolitieke bril op: het snij­punt van internationale relaties en geografie, en de discipline van David Criekemans – die er in Vlaanderen zomaar de enige vertegen­woordiger van lijkt te zijn – maar ook die van klassieke denkers zoals Alfred Mahan en Karl Haushofer. 

Geopolitiek is dus niet zomaar een woord, het is één perspectief op een geweldig ingewikkelde wereld. Het is roekeloos om een bril zomaar te vereenzelvigen met een discipline, want zo loop je immers het risico een heel studiegebied door één perspectief te analyseren. Dat zou een enorme verar­ming zijn voor onze maatschappij, zeker nu die in een hachelijke geopolitieke — oh, wacht — situatie zit.

Wanneer je slechts door een bepaalde bril kijkt, zie je bovendien ook minder oorzaken, gevolgen en potentiële oplossingen. En zo een eenzijdigere analyse van de wereld­politiek. Dat zou toch jammer zijn?

Elias Fret is redacteur Sociaal en student Politieke Wetenschappen.