De (niet zo) Groene Deal van de EU

Ooit al gehoord van de 'Informele Top van Vlaanderen'? Nee? Maak je geen zorgen, dat is de bedoeling. Dit evenement is immers niet zo 'informeel' als haar naam doet blijken: het gaat over een exclusieve jaarlijkse netwerk-avond, die belangrijke ondernemers uit verschillende Vlaamse bedrijven samenbrengt in het Gentse Operagebouw.

Daar zetten ze elk jaar een ander, relevant thema in de kijker, met als doel om financiële investeringen aan te moedigen. Deze editie was het de beurt aan de klimaatcrisis. De voornaamste spreker: Frans Timmermans, de man achter de Europese Green Deal.

Oneindige groei

Timmermans is in se geen onlogische keuze: de Green Deal kampt met een aanzienlijk geldtekort. Vorig jaar kondigde de EU trots aan dat ze duizend miljard – 1 biljoen – euro zou pompen in de zogenaamde 'groene transitie'. Wat niet altijd even duidelijk is, is dat slechts de helft van dat budget uit hun eigen zak komt. De andere 500 miljard moeten ze nog ergens anders zien te vergaren.

Dat wil Timmermans klaarspelen met het zogenaamde 'InvestEU'-plan, een investeringsprogramma dat vooral de privésector – grote bedrijven – wil aanmoedigen om het financiële gat te dichten. Of de Green Deal slaagt, hangt dus grotendeels af van de welwillendheid van de grote spelers.

En daar wringt net het schoentje: investeerders uit de privésector zijn nagenoeg uitsluitend geïnteresseerd in wat winstgevend is. Ze willen wel verduurzamen, maar enkel als dat nog iets oplevert. Timmermans speelt dat spelletje mee: hij is ervan overtuigd dat we economische groei kunnen rijmen met duurzaamheid. 'Green growth' noemt hij het, of de 'net-zero-economie'.

De harde waarheid is echter dat niet alle duurzame of sociaal rechtvaardige investeringen winstgevend zullen zijn. Met het huidige model zullen die echter compleet over het hoofd gezien worden. Privé-investering in de landbouwsector, bijvoorbeeld, focussen vooral op het verduurzamen van het huidige industriële systeem, in plaats van productie af te bouwen en te evolueren naar kleinschalige, lokale landbouw.

Bovendien heeft het verleden aangetoond dat economische groei sterk samenhangt met een toename aan grondstofgebruik, en dus meer uitstoot. Het idee van groene groei is, jammer genoeg, een mythe: eindeloze groei op een eindige planeet is en blijft onmogelijk. Sommige bedrijven zullen stevig moeten inboeten als we willen evolueren naar een écht duurzame toekomst.

Champagne en varkensribbetjes

In plaats van te hopen op de goede wil van de 1%, zou Timmermans zijn Green Deal beter volledig financieren met geld uit de publieke sector. Dat geld is namelijk veel meer onderhevig aan wetgeving. Bijgevolg zal de EU dus veel beter kunnen bepalen welk geld waar belandt.

Timmermans' huidige plan, daarentegen, is een product van het kapitalisme, dat een kleine groep geprivilegieerde mensen de macht geeft, en zo bestaande ongelijkheden in stand houdt: niet jij of ik bepaalt wie of wat waardevol is, maar de 1%. Timmermans wil met andere woorden de klimaatverandering oplossen met hetzelfde systeem dat onze planeet naar de knoppen geholpen heeft.

Toch klopt Timmermans zich tijdens zijn speech op de borst voor zijn Green Deal en houdt hij vol dat er een gigantisch groeipotentieel in zit: 'De exponentiële groei van andere continenten moeten we mogelijk maken door fouten te vermijden die wij hebben gemaakt. Dat betekent groei creëren zonder gebruik van fossiele brandstoffen en met hergebruik van natuurlijke hulpbronnen.'

Na Timmermans' betoog volgt er voor alle gasten – decisionmakers, in de woorden van de organisatoren – ook een walking dinner in de opulente balzaal van Opera Gent. Rondom mij staan een heleboel belangrijke mensen al lachend te smullen van zalmfilets en varkensribbetjes, terwijl ze eindeloos glazen champagne achteroverslaan. Ze zijn druk met elkaar in gesprek. Lichtjes aangeschoten en voldaan gaan ze uiteindelijk naar huis, met een leuke 'goodie bag' in de hand. Dat gedoe over het klimaat? Dat lijken ze al lang te zijn vergeten.

Anna Claes was uitgenodigd op de Informele Top van Vlaanderen om een vraag stellen aan Frans Timmermans. Ze vroeg hem of het mogelijk was om te blijven inzetten op groei in een eindige wereld.