ChatGPT? Durf denken!

Steeds vaker gaat het in mijn omgeving over ChatGPT. Het generatieve tekstmodel dat ondertussen geen verdere introductie behoeft, wordt meer en meer ingezet. Menig student kan er vlot mee uit de voeten, en zoals in de vorige editie van Veto te lezen stond, is het gebruik ervan nu in beperkte mate toegelaten bij het schrijven van je masterthesis aan de UGent — iets wat aan de KU Leuven al een tijdje mag. Specifiek het klakkeloos laten herschrijven van je eigen paragrafen is bij ons toegestaan, tenzij anders vermeld. Maar dat kan een gevaarlijk precedent scheppen. Dit is waarom.

Het gebruik van ChatGPT en consorten, in welke vorm dan ook, komt neer op het outsourcen van een bepaalde mate van denkwerk. Dat is antithetisch aan de onderwijstaak van een universiteit: studenten opleiden tot capabele onderzoekers — en jawel, een deftige tekst kunnen schrijven behoort nog steeds tot dat takenpakket. Echter, hoe meer denkwerk we uit onze vingers laten glijden, hoe minder kritisch we worden. Maar ook buiten een academische context vind ik het jammer om mensen zo snel naar AI te zien grijpen.

Dit is geen pleidooi tegen computergedreven automatie. Als je ChatGPT vraagt om routineuze dataverwerkingstaakjes te doen – à la 'sorteer deze Excel-kolommen op totaal aantal punten', – zal die daar geen moeite mee hebben. GPT-4 al helemaal niet. Op die manier is het van groot nut. Dat moet echter genuanceerd: net zoals met code die door mensen geschreven is, bestaat er zelden de garantie dat hij juist is. 

Je zult dus toch nog moeten controleren of de code waarmee de AI op de proppen komt doet wat je wilt. Tegen dan kun je hem net zo goed zelf schrijven. Dat laatste heeft bovendien het voordeel dat je er nog effectief wat van opsteekt.

Het weerwoord van medestudenten luidt dan meestal: 'Maar ChatGPT is een handige tool voor wanneer ik zelf geen inspiratie heb!' — en daarin zit 'm net het probleem. Ideeën zijn schaars en menselijk. Grote tekstmodellen hebben een bepaald mechanisme om context te verwerken (de zogeheten multi-headed attention) maar zijn uiteindelijk terug te brengen tot een enorme hoeveelheid matrix-vectorproducten. Lastig begrip ja, in het kort: koude, harde wiskunde, en compleet het tegenovergestelde van het wonder van menselijke inspiratie.

'Ik heb geen inspiratie.' Wel, maak een wandeling door het bos, neem je vrienden mee. Ga naar het Donatuspark en kijk naar de voorbijtaffelende mensenmassa. Drink een kop thee en ga mistroostig uit je raam turen. Ik weet het niet. Maar verlaag je niet tot de verrassend coherente woordenbrij die computerprogramma's produceren: in essentie is dat slim herkauwd bestaand materiaal. 

ChatGPT is niets meer dan een goed ingestelde clichémachine. Laat ons vermijden dat dat de grootste gemene deler van ons collectieve redeneervermogen wordt. Zoals Anton Jäger onlangs in De Morgen schreef: 'het ware gevaar van ChatGPT is niet dat robotten zoals mensen zullen gaan denken, maar dat de mens zelf robotachtig gaat denken.'