Beter een lekkende auto dan een lekkende koelkast

Koolstofdioxide is bij het grote publiek gekend als dé boosdoener van de klimaatopwarming. Maar er zijn ook andere stoffen met een immens grote impact die op weinig media-aandacht kunnen rekenen, zoals de F-gassen. Deze F-gassen worden gebruikt in alle vormen van apparatuur die het 'binnenklimaat' koelen of warmen: airco's, warmtepompen en koelinstallaties. Koelinstallaties zijn alomtegenwoordig in verschillende industriële sectoren, zoals voedselbewaring en de vleesverwerking, maar ook om bijvoorbeeld onze digitale gegevens koel te houden.

Vroeger gebruikten deze toepassingen cfk’s (gechloreerde fluorkoolwaterstoffen), maar die bleken een enorm schadelijk effect te hebben op de ozonlaag. Ze werden bijgevolg vervangen door andere synthetische koudemiddelen. De hfk’s (fluorkoolwaterstoffen) vormen een grote groep van gassen met verschillende broeikaswaarden. De meest toegepaste hfk’s veroorzaken dan wel een minder groot gat in de ozonlaag, ze hebben een broeikaseffect tussen 675 en 22.900 keer groter dan het potentieel van CO₂.

Dit betekent dat een lekkage van één kilogram van een bepaalde hfk hetzelfde broeikaseffect creëert als 23,9 ton CO₂. Terwijl één kilogram van een ander gas gelijkwaardig is aan vier ton CO₂. Dat is één kilogram f-gas ten opzichte van vier ton koolstofdioxide. Het aandeel van koelgassen in de totale uitstoot van broeikasgassen is veel kleiner dan dat van CO₂, maar hun impact is vele malen groter. Ze blijven ook langer in de atmosfeer en kunnen op geen enkele manier door bomen worden geneutraliseerd. Het aandeel van koelgassen in de klimaatopwarming is onmiskenbaar groot, en blijft groeien.

Koelinstallaties lekken vaak, en in grote hoeveelheden. Bedrijven laten het gas soms bewust vrij omwille van financiële redenen. Recuperatie van het gas kost geld, en het is niet direct giftig voor mensen. Maar ook onwetendheid en onverschilligheid veroorzaken lekkages: in een supermarkt bijvoorbeeld, zijn weinig medewerkers zich bewust van de impact van een koelinstallatie en stallen het soms te vol met karren, waardoor een lek ontstaat.

Een grote koelinstallatie kan tot vierhonderd kilogram van zo’n gas bevatten; dit is een gelijkwaardige inhoud van 1600 ton CO₂. Als deze inhoud leegloopt, dan is de schade aan het klimaat te vergelijken met meer dan dertien miljoen autokilometers. Bij gewone huishoudelijke koelkasten stelt het probleem zich pas bij een foutieve verwerking in de afvalfase.

Die synthetische koelmiddelen zijn ontwikkeld door de mens voor industriële doeleinden. Ze worden steeds schaarser en duurder omwille van verboden, en hun impact op het milieu is onwaarschijnlijk groot. Europa wil het gebruik van f-gassen met 21% verminderen tegen 2030, ten opzicht van het gebruik in 2015.

Een nieuwe generatie synthetische koudemiddelen met zeer lage broeikaswaarden - de hfo’s - zijn opnieuw chemische stoffen die andere problemen stellen voor het milieu. Toch bestaan er wel degelijk natuurlijke koudemiddelen zoals propaan, ammoniak en CO₂. Een koelinstallatie gebaseerd op CO₂ is, inzake impact op het milieu, een veel betere optie.