Activisten die niet buigen, breken

In september 2024 verlieten de pro-Palestijnse bezetters het College De Valk van KU Leuven na een uitspraak van de vrederechter. Gedurende vier maanden pleitten de betogers voor het verbreken van alle academische banden met Israëlische instellingen, als steunbetuiging aan de Palestijnse zaak. Maar na vier maanden onbuigzaamheid werden de demonstranten het slachtoffer van hun eigen idealen. De hardliners paradox maakt van activisme een valkuil. En met grootschalige vakbondsacties dreigen er nieuwe slachtoffers te vallen. 

Activisme wordt vaak gezien als een motor voor maatschappelijke vooruitgang. Actieve en betrokken burgers komen op straat, of geven op een of andere manier steun aan een goede zaak met oog op verbetering. Maar in sommige gevallen brengt activisme het tegenovergestelde teweeg, geuit in afgunst, frustratie en onverschilligheid door de meerderheid. 

Wanneer het de bedoeling is om het maatschappelijk debat te beïnvloeden of beleidsmakers te overtuigen, creëren sterk gepolariseerde meningen en escalerende retoriek vooral obstakels voor dialoog. De zoektocht naar een compromis wordt uit de weg gegaan en de bereidheid om concessies te doen wordt gezien als zwakte, door alle partijen. Ondanks oproepen tot overleg blijven toegevingen onmogelijk. Het gevolg: de compromisloze positie. 

Waarom activisme zonder pragmatisme faalt 

Waar de 'wil van de kiezer' in een samenleving vaak een lappendeken van uiteenlopende belangen is, moet de oplossing niet alleen moreel juist zijn, maar ook pragmatisch en haalbaar. Een compromis is dan in veel gevallen niet alleen de juiste oplossing, maar ook de enige oplossing. Wie weigert concessies te doen, weigert vaak zijn eigen overtuiging te verzoenen met de realiteit van de samenleving, en blijft met lege handen achter. 

Het is de verantwoordelijkheid van alle vertegenwoordigers in de maatschappij – van politici tot activisten – om hun maatschappelijke doelstellingen met overtuiging, maar ook pragmatisme te benaderen. Wie zich opwerpt als de voorvechter van de waarheid, maar niet bereid is tot concessies, schiet zichzelf uiteindelijk in de voet. De sleutel tot vooruitgang ligt niet in het in steen gebeitelde standpunt, maar in het vermogen om te luisteren, te onderhandelen en toegevingen te doen.

Laten we echter niet vergeten dat activisme wel degelijk een cruciale rol speelt in het politieke en maatschappelijke landschap. Het is noodzakelijk dat verschillende groepen in de samenleving hun stem kunnen laten horen en opkomen voor hun overtuigingen. Maar harde en onbuigzame standpunten zijn vaak contraproductief. 

Hardliners verliezen altijd

Ook, activisme de grenzen van het redelijke overschrijdt ontstaat er een situatie waarin beleidsmakers onder grote druk komen te staan, door een minderheid in de samenleving. Zeker wanneer dit gepaard gaat met langdurige, grootschalige verstoringen van essentiële infrastructuur, zoals bijvoorbeeld treinverkeer. Daarom werp ik tegen Marc Reynebeaus pleidooi (De Standaard, 19/02) het concept van de 'tirannie van de minderheid' op. Activisme dient maatschappelijk debat te beïnvloeden, niet te sturen. 

Met een negen dagen durende staking ondermijnen de kleinschalige spoorvakbonden niet alleen de geloofwaardigheid van sociaal verzet, zoals Bart Eeckhout reeds aangaf (De Morgen, 13/02), maar ook elke mogelijke onderhandelingspositie. Daarbovenop lijken hardliners voor bezorgde mensen redelijke figuren met goede ideeën. Maar vergis je niet, hardliners zijn per definitie verliezers. 

Maatschappelijk moeten we activisme aanmoedigen en accepteren, maar grootschalige en onnodige escalatie moeten we niet tolereren. We moeten beseffen dat onze kostbare meningen uitroepen alleen kan indien ook de bereidheid bestaat om elkaar te begrijpen en af te stappen van een hardliner-positie. Wie enkel voor goud gaat, eindigt tenslotte naast het podium.

Andreas Vandingenen is eindredacteur en student Vergelijkende en Internationale Politiek aan KU Leuven.