Wetenschappers, publiceer jullie mislukkingen

Als we de krantenkoppen moeten geloven, mondt elk onderzoek uit in een grote ontdekking of fascinerende bevinding. Die sensatiegerichte communicatiestijl levert clicks en likes op, maar creëert ook het beeld dat wetenschap een eenduidig gestroomlijnd proces is. Dat strookt niet met de realiteit: onderzoek is vaak chaotisch en leidt niet altijd tot de beoogde resultaten.

De perceptie leeft dat onderzoek nooit misloopt, stelt Sarahanne Field, redacteur meta-wetenschap bij het nieuwe tijdschrift JOTE. 'Dat verhindert de discussie over falen. Als we geloven dat er geen falen is, waarom zouden we er dan over praten?'

Die verwachting legt ook druk op onderzoekers. Zij krijgen het gevoel dat hun onderzoek impact moet hebben, tot grote ontdekkingen moet leiden of lezers moet verbazen.

De eerste editie van JOTE, online gepubliceerd in december 2020, is al een mooie stap richting hun uiteindelijke doel. De ambitie is om jaarlijks het tijdschrift uit te geven met steeds een twintigtal artikelen. In de tussentijd blijven ze ook wetenschappelijke artikelen op hun website plaatsen.

Intern probleem

Er is een extern verwachtingspatroon, maar de kern van het probleem ligt binnen de academische wereld, verduidelijkt Field. Er is druk om enkel positieve resultaten te publiceren, de zogeheten publicatiebias.

Wanneer een onderzoek niet de gewenste resultaten oplevert, hebben onderzoekers de keuze: niet publiceren of hun resultaten framen. Dat laatste leidt vaak tot dubieuze onderzoekspraktijken.

Door wetenschappelijke studies die fout liepen wel te publiceren, wil JOTE het taboe rond falen in de academische wereld doorbreken. 'Wetenschappers moeten even makkelijk over successen als over mislukkingen kunnen praten. Daardoor kunnen ze meer reflecteren over wat fout ging.'

JOTE hoopt ook het publieke beeld te veranderen. Als wetenschappers niet alleen positieve resultaten naar buiten brengen, zal het brede publiek begrijpen dat onderzoek feilbaar is.

Apprecieer het falen

De visie op wetenschap waar falen inherent deel van uitmaakt, is niet minder aantrekkelijk, zo vindt Field. 'Of het poliovaccin met of zonder falen was ontdekt: het doet niet af aan het feit dat het een enorme doorbraak was.'

Chaos en misstappen meenemen in dat verhaal, maakt het zeker niet minder spannend. 'Meer nog,' stelt ze, 'al het harde werk dat voorafging aan die grote ontdekking belichten, kan de appreciatie vergroten. Dat maakt het misschien nog aantrekkelijker.'

Dat een mislukte studie geen vooruitgang met zich meebrengt, is bovendien een misvatting. 'Als onderzoekers geen resultaten delen van studies die stukliepen, zullen latere onderzoeken dezelfde fouten begaan. Dat is een enorme verspilling van tijd en financiering', benadrukt ze. Door studies met onvolmaaktheden toch te publiceren kunnen toekomstige onderzoekers hieruit leren.

Lokale onderzoekscultuur

Sylvia Wenmackers, wetenschapsfilosoof aan de KU Leuven, vindt het goed dat problemen als deze gesignaleerd worden. Maar of een tijdschrift als JOTE de oplossing is, betwijfelt ze: 'Het gaat hier over een cluster van problemen waarvoor geen enkelvoudige oplossing bestaat.' Ook de publieke opinie ziet ze niet snel veranderen. 'JOTE blijft een academisch tijdschrift en grijpt niet meteen aan in op het publieke beeld van wetenschap.'

Daarenboven benadrukt ze dat niet alle nuttige informatie wordt gedeeld via publicaties. 'Veel kennis wordt informeel doorgegeven, vooral over praktische mislukkingen. Je leert van collega's met voldoende zelfspot, dus in je eigen lab, op werkbezoek, of desnoods via sociale media.' Het is die lokale onderzoekscultuur die volgens haar op lange termijn een groot verschil kan maken.

Een verandering teweegbrengen in het wetenschapsland is geen gemakkelijke opdracht. Idealiter slagen ze bij JOTE in hun missie, maar als hun idee op niets uitdraait is dat geen probleem stellen ze op hun website. In beide gevallen hebben ze iets bereikt: 'Als we slagen, des te beter. Als we falen hopen we dat onze mislukking op zijn minst leerzaam is voor anderen.'