Vertrouwen in baas zorgt voor minder veilig gedrag luchtverkeersleiders

In haar driedelige studie deed Katharina Schopf de opvallende vaststelling dat hoe meer vertrouwen er is in de leider, hoe minder veilig ondergeschikten zich gaan gedragen. Schopf is aan de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen gepromoveerd tot doctor in de psychologie en onderzocht de relatie tussen veiligheidsgedrag en de rol van de leidinggevende bij luchtverkeersleiders.

Veiligheidsgedrag is het geheel van acties om vliegtuigen en passagiers veilig te houden, zoals zorgen voor de juiste afstand tussen vliegtuigen, collega's helpen om veiliger te werken en aanbeveling doen in verband met veiligheid. De studie naar de relatie tussen veiligheidsgedrag en de rol van de leidinggevende vormde het hart van haar proefschrift.

Dagboeklezing

Schopf analyseerde dagboekgegevens van werknemers in de luchtverkeersleiding: 'We vroegen aan luchtverkeersleiders en andere veiligheidsmedewerkers hoe ze hun leidinggevende inschatten, en daarnaast moest men het eigen veiligheidsgedrag beoordelen.' Daaruit bleek dat de houding van de leidinggevende geen invloed heeft op het veiligheidsgedrag van de medewerkers, hoewel dat in andere industrieën wel het geval is. Een te kleine steekproef zou aan de oorzaak kunnen liggen van het ontbrekende verband.

Schopf vertelde verder over haar gesprekken met de medewerkers: 'Toen ik sprak met de luchtverkeersleiders zei men dat ze hun supervisor niet echt zien als hun leidinggevende. Ik hoorde vaak: "mijn directe collega heeft veel meer impact op wat ik doe."' Daarnaast toont ze aan in haar onderzoek dat hoe feller de luchtverkeersveiligheidsmedewerker vertrouwde op zijn leidinggevende, hoe minder fel men zelf het eigen veiligheidsgedrag stelde.

Persoonlijkheid

In een ander luik van haar doctoraat ging Schopf dieper in op de relatie tussen de situatie (lees: de werkomgeving) en hoe veilig de medewerkers zich gedragen. 'Concreet toetste ik twee factoren: het gevoel van verantwoordelijkheid en de bijkomende cognitieve taken.'

'De vraag is dus of je een verschil in veiligheidsgedrag merkt al naargelang je meer taken krijgt of meer verantwoordelijkheid wordt gegeven', aldus Schopf. Uit de resultaten blijkt dat de situationele factoren niet algemeen, maar wel voor medewerkers met bepaalde persoonlijkheidskenmerken samenhangen met veiligheidsgedrag.

Volgens Schopf speelt de persoonlijkheid een belangrijke rol in veiliger gedrag in een bepaalde situatie. Meer verantwoordelijkheid betekent dus niet per se veiliger gedrag. 'Voor de ene persoon zal meer verantwoordelijkheid er voor zorgen dat je je veiliger gedraagt, voor de andere niet.'

Praktische implicaties

Schopf benadrukt dat leiderschap belangrijk blijft voor het veiligheidsgedrag van medewerkers en dat dat juist gebruikt moet worden. 'In mijn studie wordt aangetoond dat daarvoor de juiste omstandigheden nodig zijn. Men moet bewustzijn creëren rond het feit dat het de rol is van supervisors om leiding te geven.'

Schopf gelooft ook in het belang van training. 'In gesprekken met werknemers kwam vaak terug dat men training in leiderschapsaspecten belangrijk vindt om impact te hebben op het veiligheidsgedrag.' De werkplek is namelijk uniek: 'De werknemers roteren tussen rollen, de ene dag zijn ze supervisor, de andere gewoon medewerker.' Het is dus belangrijk te weten wie je leidinggevende is.

Toch heeft de leidinggevende niet per se het beste overzicht en is de medewerker beter op de hoogte van wat zich in zijn stuk luchtruim afspeelt volgens Schopf. 'Dat ligt in andere bedrijven anders waar de baas vaak het meeste ervaring heeft en instructies uitdeelt aan zijn ondergeschikten.'