Van bijen tot de Bijbel

Een van de meest merkwaardige diersoorten in deze wereld zijn insecten. Ze komen in honderden verschillende soorten voor, van klein naar groot, terwijl hun groeicyclus geen parallel kent binnen het dierenrijk.

Velen onder hen zijn ook noodzakelijk voor de mens, meestal indirect voor voeding en voor het behouden van ecosystemen. Anderen kunnen dan weer plagen vormen en hele gewassen volledig vernietigen. Uit de Bijbel kennen we zo de sprinkhaan, een van de grote plagen van Egypte. Interessant genoeg is dit meer waarheid dan mythe - in het echte leven zijn sprinkhanen soms net zo destructief als hun mythische tegenhangers.

Migranten: altijd problemen mee

Die laatste soort wordt in een van de serres van Campus Arenberg onderzocht door het team van Jozef Vanden Broeck, professor aan het departement Biologie. Volgens Vanden Broeck vormen de migrerende zwermen, die in een groot deel van Azië en Afrika voorkomen, een mogelijke bedreiging voor Zuid-Europa. Vanden Broeck: 'Ik denk dat vooral de voedselvoorziening in die regio's in gevaar kan komen omdat de landbouwproductie enorm onder druk zal staan indien die sprinkhanen zouden migreren naar Zuid-Europa. Dit leidt mogelijk tot acute hongersnoden en bijkomende problemen die de sociaal-economische situatie van die gebieden mee bepalen.'

Daarnaast zijn sprinkhanen ook interessant wat betreft hun algemene evolutie en de manier waarop hun ontwikkeling plaatsvindt. Het meest interessante hieraan is het feit dat ze zich aanpassen wanneer ze zich in groep bevinden tegenover wanneer ze zich afzonderlijk voortbewegen. Zo zijn de meer solitaire sprinkhanen vooral actief tijdens de schemering en de nacht en zijn ze veelal onschuldig, terwijl hun gegroepeerde soortgenoten meer actief zijn overdag en een echt verwoestende plaag kunnen vormen.

Natuurlijk zijn sprinkhanen niet de enige soort waarop het team van Vanden Broeck zich focust. Ze doen ook onderzoek naar andere soorten insecten en naar de mechanismen die hun ontwikkeling reguleren, om zo een beter begrip te krijgen van hun gedrag. 'Het is zo dat we de kennis die we verkrijgen bij het fundamenteel onderzoek proberen aan te wenden om nieuwe strategieën te ontwikkelen die schadelijke invloeden van insectenplagen kunnen beperken of die de overleving en productiviteit van nuttige insectensoorten kunnen stimuleren', legt Vanden Broeck uit.

Bijen pleiten onschuldig

Om de sprinkhanenplagen te bestrijden worden er pesticiden ingezet, maar de grote opgave is om die pesticiden onschadelijk te houden voor de andere typen insecten, zoals bijen en hommels, die wel nuttig zijn voor de mens. Hommels bijvoorbeeld zijn broodnodig bij de ontwikkeling van bepaalde teelten, terwijl bijen noodzakelijk zijn bij de pollinatie van bloemen.

Vanden Broeck licht toe: 'We moeten ook rekening houden met het feit dat wanneer we nieuwe bestrijdingsmethoden ontwikkelen voor schadelijke insecten, we de onschadelijke organismen ook niet gaan deren. Bij het uitwerken daarvan trachten we naar strategieën te zoeken waarbij we zo weinig mogelijk schade toebrengen aan organismen die we niet willen treffen.'

Uiteindelijk blijven insecten een zeer belangrijke soort voor onze toekomst als mensheid. Hun ontwikkeling is niet te stoppen, waardoor ze uiteindelijk resistent worden tegenover bepaalde soorten oude pesticiden. Hierdoor blijft het een vraagstuk hoe de wapenrace van mens tegenover insect zal voortgaan. Daarnaast vraagt de toekomst om nieuwe oplossingen, zoals milieuvriendelijke pesticiden. Het is momenteel onbekend hoe de insecten daarop zouden reageren. Een topic dat het waard is om in het oog te houden.