Universiteiten zijn nog steeds mannelijke bastions

Doctoranda Dounia Bourabain werpt licht op het fenomeen van de leaky pipeline, waarbij het aandeel vrouwen op de academische ladder daalt bij elke hogere trede. Ze onderzocht de ervaringen van vrouwelijke (post-)doctoraatsstudenten met verschillende etnische achtergronden. Vijftig interviews illustreerden hoe vier mechanismen de diversiteit van faculteiten consequent verlammen.

Rookgordijn van gelijkheid

Het eerste mechanisme is de hyperfocus op diversiteit in Vlaamse universiteiten die een paradoxaal klimaat creëert. Hoewel op papier veel aandacht besteed wordt aan een inclusief beleid, schiet de praktijk dikwijls tekort. Zo zijn vrouwen- en minderhedenquota belangrijk, maar onvoldoende.

Dat komt volgens Marjan De Coster, diversiteitsdeskundige aan de KU Leuven, doordat men de algehele masculiene werkcultuur uit het oog verliest. Bourabain gebruikt de analogie van een rookgordijn dat meer subtiele en onzichtbare vormen van discriminatie maskeert.

Mannelijke norm

In de academische cultuur wordt de prototypische universitaire student nog steeds belichaamd door de witte man. Vrouwen vinden moeilijker toegang tot dat exclusieve clubje. Leidinggevende mannen zoeken namelijk vooral naar hun evenbeeld in kandidaten voor sollicitaties en promoties.

Daarnaast moeten vrouwelijke academica's zich aanpassen aan een mannelijke standaard. 'In het academische systeem is publiceren ontzettend belangrijk', verklaart De Coster. 'Als vrouw kun je uitvallen door een zwangerschap. Die tijd verlies je om te publiceren, terwijl een man gewoon verder werkt en zo vaak een sterkere CV heeft.'

De Coster kan hier persoonlijk over meespreken: 'Ik heb twee keer echt gevoeld dat ik een vrouw was in de academische wereld en dat is tijdens mijn zwangerschappen. Je kan niet verder werken aan papers en je mist deadlines die mannen wel halen. Zeker met een tijdelijk contract weet je dat dat nefast is.' In het huidige systeem lijkt moederschap incompatibel met een ambitieuze en productieve academische carrière.

Onderwaardering

Meer impliciete mechanismen van discriminatie zorgen ervoor dat academica's zich soms onzichtbaar en minder serieus genomen voelen ten opzichte van hun mannelijke collega's. Hun ideeën worden bijvoorbeeld minder in overweging genomen tijdens vergaderingen.

Daarnaast wordt hun succes vaak toegeschreven aan geluk of de hulp van anderen in plaats van aan hun eigen capaciteiten. Bourabain en De Coster wijzen er bovendien op dat etnische vrouwen dubbel gediscrimineerd worden op basis van zowel gender als afkomst.

Paternalisme

De ondergewaardeerde academica staat in contrast met mannelijke leidinggevenden die zich superieur profileren. Dat uit zich in mansplaining en micromanagement. Mansplaining vindt plaats als mannen op een neerbuigende manier een vrouw iets uitleggen waarvan zij zelf veel kennis heeft.

Vrouwen met een andere etnische achtergrond ervaren daarbovenop een extra laag paternalisme. Ze worden nauwgezet gecontroleerd in termen van fysieke verschijning, gedrag en werk. Ze moeten hun aanwezigheid bijvoorbeeld vaker aanmelden en hun werk wordt strikter nagelezen.

Enkel structurele veranderingen kunnen discriminatie definitief uit het academische systeem weren. Maar om het beleid te veranderen, moet je tot de topposities geraken. De Coster noemt dat de perversiteit van het systeem: 'Om daar te geraken moet je het spel lang meespelen en conformeren aan de masculiene norm.' Het zal dan ook aan de universiteiten zijn om het systeem te veranderen.