Spoken in de academische wereld

Oplichters: een fenomeen van alle tijden en alle domeinen. Zo ook van de wereld der wetenschappelijke congressen. Een onderzoeker wordt uitgenodigd ergens te spreken, betaalt daar inschrijvingsgeld voor en blijkt op een niet-bestaand evenement aan te komen, of een zaal die gevuld is met twintig man en verre van de kwaliteit inhoudt die werd aangekondigd op het evenement.

Steeds vaker steken deze conferenties de kop op. Het meest jammerlijke effect volgens Marie-Laure Bettens, congresorganisator aan de KU Leuven, is dat deze spookcongressen de geloofwaardigheid van andere conferenties ondermijnen: 'Zo was er een paar jaar terug een valse bijeenkomst die in Leuven doorging, althans volgens de 'officiële' website. Onze universiteitsbibliotheek werd in de banner gebruikt en daarmee komt de geloofwaardigheid van de KU Leuven in het gedrang.'

Preventie

In een milieu waar onderzoekers dagelijks worden overspoeld door uitnodigingen voor congressen, conferenties en andere academische uitstapjes, is het belangrijk dat de onderzoekers op hun hoede zijn voor deze oplichterspraktijken. Allereerst zijn de meeste bijeenkomsten vrij specifiek in hun vakgebied. De meeste sprekers die worden uitgenodigd kennen dan ook het wetenschappelijke of organiserend comité, wat impliceert dat een onbekend comité met enige argwaan dient bekeken te worden.

Bettens put ook uit de ervaring met het eerder vernoemde congres dat in Leuven zou plaatsgevonden hebben: 'In dat geval was er noch een concreet programma noch een concrete plaats aangekondigd; een trend die door te trekken valt naar vele andere spookcongressen. Meestal hebben deze ook geen link met een universiteit, wat voor het gros van legitieme conferenties wel het geval is. Maar deze ervaring leert ons dat ook dat niet altijd een even goede toetssteen is voor de authenticiteit van een congres.'

Het probleem stopt niet bij de congressen zelf. Ook legitieme conferenties hebben te lijden onder oplichters: 'Wij zetten de lijst van sprekers altijd online. Omdat die sprekers vaak verbonden zijn aan de academische wereld, is het niet moeilijk om hun academische e-mailadressen te achterhalen. Oplichters doen zich dan voor als reisbureaus en stellen de academici voor hun logement te regelen. Ze vragen de creditcardgegevens van de spreker en een nieuw slachtoffer is gemaakt.'

Maar dat brengt dan ook weer enkele voordelen met zich mee. Zo zetten valse congressen zelden een sprekerslijst online, wat opnieuw een blijk is van weinig betrouwbaarheid. Als er dan toch eentje online komt (die dan vals blijkt te zijn), kan het zijn dat die onderzoekers gecontacteerd worden door een vals reisbureau, waardoor zij mogelijk inzien dat ze ingeschreven zijn voor een onbestaand evenement. Onderzoekers kunnen dan op hun beurt de authenticiteit en de geloofwaardigheid van het 'congres' proberen te ondermijnen.

Op juridisch vlak lijkt er weinig te doen aan zo'n congressen. Het lastigste is het opzoeken van de organisatoren ervan. Het achterhalen van wie er juist achter zit, ligt zo moeilijk omdat de organisaties schuilnamen achter schuilnamen gebruiken. Zo blijkt uit een artikel van de Volkskrant dat WASET, een organisator van zo'n dubieuze congressen, niet voor de rechter geslaapt kan worden omdat er geen adres bestaat om juridische papieren naar te sturen.

Deze spookcongressen blijven een heikel punt dat aandacht verdient door zowel onderzoekers als andere organisatoren. Het is wachten wat de toekomst brengt en hoe het wettelijk kader errond meer oplossingen kan bieden. Eén ding is zeker: als onderzoeker moet je altijd op je hoede zijn.