Prototype-vaccin tegen coronavirus in zicht aan KU Leuven

Sinds twee weken test een onderzoeksteam van het Leuvense Neyts-lab of virology, antiviral drug & vaccine research enkele prototypes van coronavaccins op dieren. Met succes: een ingespoten muis zou antilichamen tegen het virus aanmaken. Zo verwoordt onderzoeksexpert Kai Dallmeier, die het project aanstuurt: 'Voorzichtig optimistisch denken we een eerste, maar cruciale, proof of concept bekomen te hebben.' In de loop van de komende dagen hoopt het onderzoekscentrum meer duidelijkheid te kunnen scheppen.

Ontmanteld virus

'De volgende stap is aantonen dat de antilichamen ook het virus neutraliseren', zegt Dirk Jochmans, research manager. Zo is het één ding om het virus als indringer te detecteren, en een tweede om het uit te schakelen.

Dallmeier vergelijkt de werking van hun mogelijke vaccin dan ook met een Trojaans paard: nadat een kleine dosis van het vaccin wordt toegediend, wordt de genetische informatie voor cruciale eiwitten van het coronavirus geloosd. Zo wordt ons immuunsysteem getraind om antilichamen aan te maken. Als we later dreigen besmet te raken, is ons lichaam al gewapend en kan het virus zo vernietigd worden. Dat is waar de onderzoekers naartoe werken.

Toch beschikt niemand op dit moment over een écht vaccin. 'Geen enkel farmaceutisch bedrijf heeft tot nu experimenteel bewijs laten zien dat hun prototypes werken', aldus Dallmeier.

Farmaceutisch land der Belgen

De moeilijkheid is dat je bij elk vaccin vanaf nul begint. Toch houdt België stand onder de internationale druk. Jochmans legt uit: 'In ons land is er een lange traditie van vaccinonderzoek, dat helpt om een nieuw vaccin tegen COVID-19 te ontwikkelen.' Helemaal vanaf nul begonnen wij dus niet.

Niettemin moeten we met andere moeilijkheden rekening houden, legt Dallmeier uit: 'In een epidemische uitbarsting kan je niet iedereen drie keer vaccineren. Het vaccin moet best vanaf één dosis inwerken. Ook moet de risicobalans positief uitdraaien. Na het inenten van het vaccin, mag je bijvoorbeeld niet beginnen te ijlen van de koorts.

Om mogelijke allergische bijwerkingen of bijwerkingen die pas op een lange termijn te voorschijn zouden kunnen komen tegen te gaan, is het daarom noodzakelijk proefpersonen op te volgen. Dat vraagt tijd. Je moet ook garanderen dat elke productie van het vaccin aan even hoge kwaliteitseisen voldoet én bij verschillende mensen op dezelfde manier blijft inwerken. 'Oude dame of niet, huilbaby of wel, het vaccin moet het virus doden.

Eén vaccin voldoende?

Op dit moment is er slechts één ernstig coronavirus in omloop en dat is het SARS-CoV-2. Bij het vergelijken van genetische informatie van geïsoleerde virussen uit patiënten overal ter wereld, worden er slechts kleine verschillen opgemerkt. Dus er wordt verwacht dat één vaccin voorlopig voldoende zal zijn. 'We moeten bij SARS-CoV-2 niet tegen een moving target vechten, zoals het het geval is bij de gewone griep', verduidelijkt Dallmeier.

Op lange termijn zal, door natuurlijke selectie, het virus waarschijnlijk evolueren naar een minder ziekmakende variant, verklaart Jochmans. Zieke mensen blijven in bed, waardoor het virus niet verspreidt. 'Hoewel dit op het eerste zicht in het voordeel van de mens speelt, overleven zwakkere varianten, lees verkoudheidsvirussen, zo in een populatie.' Kortom zal het benodigde aantal vaccins toenemen met het aantal mutaties.

Maar Dallmeier behoedt ons voor optimisme: 'Als we een vaccin zouden vinden dat werkt, dan is dat nog geen wondermiddel. Kijk maar naar de griep. Het kan dat we niet iedereen die ingeënt wordt tegen de ziekte kunnen beschermen. Deels uit gebrek aan voldoende dosissen, deels omdat niet elk vaccin even efficiënt werkt. Als je 7,5 miljard mensen wilt beschermen, mag je beter niet op één paard wedden.'

De weg naar succes is niet rechtlijnig. 'Er bestaat geen eenduidige manier om een immuunreactie op te wekken', besluit Dallmeier. 'Dit onderzoek zal maanden duren. Voor nu kunnen we enkel blijven geloven in onze technologie. Er zijn critici die zeggen dat het snelste vaccin op de markt niet noodzakelijkerwijs het meest effectieve is. Maar in deze crisis is alles wat enigszins helpt bijzonder welkom.'