Leuven Research and Development: van idee naar onderneming

Leuven Research and Development (LRD) is al vijftig jaar het tech transfer office van de KU Leuven. Zijn doel: 'Ervoor zorgen dat de onderzoeksresultaten van de universiteit en de associatie gebruikt kunnen worden in de maatschappij', vat Paul Van Dun, algemeen directeur van LRD, samen. Met andere woorden: LRD zorgt ervoor dat onderzoek uit de ivoren toren van de universiteit geraakt, naast de andere wegen zoals via onderwijs en publicaties.

Zijn partners daarin zijn vaak internationale bedrijven en instituten, die tegen vergoeding gebruik kunnen maken van nieuwe kennis en technologie ontwikkeld aan de universiteit. Maar het is niet het primair doel van LRD om zelf zoveel mogelijk winst te maken. 'Als kennisinstelling kunnen wij maatschappelijk een verschil maken', zegt Van Dun. 'Iedereen in de samenleving heeft zijn taak. Die van een universiteit is om kennis zodanig interessant te maken dat andere spelers die oppikken en verder ontwikkelen.'

Tegelijkertijd wil de dienst het ondernemerschap door personeel van de KU Leuven zelf aanmoedigen en bevorderen. 'Een van onze kerntaken is om studenten en onderzoekers warm te maken voor ondernemerschap', aldus Van Dun. 'Op het moment dat een gemotiveerd team van onderzoekers bijvoorbeeld een goed onderbouwd plan voor een eigen bedrijf heeft, gaan we dat uiteraard faciliteren.'

Op vraag van de industrie

De medewerkers van LRD begeleiden onderzoekers aan de KU Leuven op verschillende pistes die naar valorisatie leiden. Dat is de officiële benaming van de vertaalslag van kennis naar industrie en maatschappij.

Onderzoekssamenwerking, of het zogenoemde contractonderzoek, is de meest vanzelfsprekende vorm van valorisatie. Wetenschappers van de KU Leuven voeren dan tegen betaling onderzoek uit op vraag van bedrijven of andere onderzoeksinstellingen. Zo worden elk jaar meer dan drieduizend overeenkomsten gesloten onder begeleiding van LRD.

Contractonderzoek bestaat in alle maten en gewichten. 'Dat kan gaan van een onderzoeker die twee uur advies geeft aan een bedrijf, tot onderzoek dat voor een langere tijd aan de universiteit uitbesteed wordt, en waar meerdere partners bij betrokken zijn', aldus Van Dun.

Bij contractonderzoek lijkt het gevaar te zijn dat fundamenteel onderzoek moet wijken voor toegepast onderzoek. Onderzoekers en hun universiteit krijgen immers extra inkomsten voor het tweede. Volgens André Oosterlinck, ererector van de KU Leuven, is wat hij de 'vervuilingshypothese' noemt, echter fout. 'Uit onderzoek is gebleken dat onderzoekers niet per se minder of slechter basisonderzoek doen omdat ze ook toegepast onderzoek uitvoeren', zegt hij. 'Er moet wel voor een evenwicht worden gezorgd.'

Van Dun voegt toe dat heel wat bedrijven en onderzoeksinstellingen ook langlopende overeenkomsten hebben met de KU Leuven om basisonderzoek te verrichten. 'Daarnaast kunnen onderzoeksgroepen hun fundamenteel onderzoek dan weer bekostigen met inkomsten uit dat contractonderzoek', zegt Van Dun. 'Je kan zo bijvoorbeeld een extra machine of postdoc betalen.'

Volgens Van Dun bestaat ongeveer een kwart van het totale onderzoeksbudget van de KU Leuven uit inkomsten die via LRD-activiteiten gegenereerd worden. In 2020 was de totale omzet van LRD meer dan 280 miljoen euro. De specifieke hoeveelheid verschilt per onderzoeksgroep of divisie. Die beheren immers hun eigen LRD-inkomsten, die niet herverdeeld worden.

'De toestroom van dat soort middelen voor de Humane Wetenschappen is lager dan bij pakweg de ingenieurs of Biomedische wetenschappen. Dat is omdat bepaalde disciplines zich nu eenmaal moeilijker lenen tot valorisatie', zegt Van Dun. 'Maar de gemiddelde kostprijs van onderzoek in de Humane Wetenschappen ligt ook lager. Professoren van die groep hebben regelmatig ook hun eigen manier van valorisatie gevonden die niet via LRD loopt. Zo zijn er bijvoorbeeld professoren van de faculteit Rechten die ook verbonden zijn aan een advocatenkantoor.'

Met de onderzoeker aan het roer

Er worden soms volledig nieuwe bedrijven opgericht door (voormalige) personeelsleden van de KU Leuven, de zogenoemde spin-offs. 'Het is niet de gemakkelijkste manier om aan valorisatie te doen', zegt Van Dun. 'Spin-offs moeten immers nog een heel eind afleggen voordat de nieuwe technologie op de markt kan komen. Ze hebben vaak een nieuw, geregeld nog onervaren, managementteam aan het roer.'

Toch kan het soms de meest gepaste vorm van valorisatie zijn. 'Mogelijke commerciële partners kunnen geen interesse hebben in een bepaalde bevinding omdat die niet snel genoeg winstgevend kan zijn of omdat er geen octrooi is', zegt Van Dun. 'Een eigen, enthousiast en goed begeleid team van onderzoekers kan dan zelf die sprong in de diepte wagen.'

Minstens even belangrijk als hulp bij het ontwikkelen van een businessplan voor een spin-off, is de financiering ervan. Onderzoek kost namelijk veel geld. Het zijn sommen die startende ondernemers vaak niet alleen kunnen ophoesten. Voor een onderneming is dat een gevaarlijk moment. Het kan aanlokkelijk zijn om een lening met een hoge rente af te sluiten, of om vanaf het begin al te veel aandelen weg te geven, gewoon om je start-up boven water te houden.

Omdat er zo veel valkuilen zijn bij de financiering van nieuwe bedrijven, besteedt LRD ook daar veel aandacht aan. Via het Gemma Frisius Fonds (GFF) helpt LRD hoogtechnologische, onderzoeksgebaseerde spin-offbedrijven aan startkapitaal. Indien het geld uit dat fonds ontoereikend zijn, of indien een onderzoeker er zich niet op kan beroepen, heeft LRD een omvangrijk internationaal netwerk van investeerders. Tijdens die verdere financieringsrondes staat LRD de jonge onderneming natuurlijk ook bij.

Het is uiteraard niet de bedoeling dat een onderzoeker enkel met geld van buitenaf een onderneming opstart: 'We eisen wel dat onderzoekers zelf ook investeren in het bedrijf dat ze opstarten. In de VS noemen ze dat het hoofd op het kapblok leggen', aldus Oosterlinck. Door zelf mee in de onderneming te investeren, gaat de beginnende ondernemer iets minder roekeloos zijn, maar kan hij natuurlijk ook zelf mee de vruchten plukken van zijn successen.

Onderzoek beschermen

De KU Leuven beschermt nieuwe kennis waar nodig ook door een octrooi aan te vragen, en die te licentiëren aan geïnteresseerde bedrijven. 'Het is soms nodig om die bescherming te hebben, opdat bedrijven interesse zouden krijgen in de kennis', aldus Van Dun.

Enkel instellingen met het octrooi of de licentie ervan hebben commercieel alleenrecht. 'Geen enkel bedrijf gaat geld investeren in de ontwikkeling van bijvoorbeeld een nieuw medicijn, als ze niet het alleenrecht heeft om dat op de markt te brengen', volgens Van Dun.

Vooral voor onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen, dat enorm veel geld kost door de verschillende opeenvolgende testrondes, is men aangewezen op grote investeerders, zoals biotech- of farmabedrijven. Die hebben weinig interesse in medicijnen zonder octrooi, of waar weinig marktpotentieel in zit wanneer de ziekte enkel bestaat in armere landen of weinig patiënten treft. 'We werken intens samen met liefdadigheidsinstellingen zodat dat soort medicijnen toch het daglicht ziet', zegt Van Dun.

Ondernemer-rector

Al vijftig jaar heeft LRD de ambitie om onderzoek te valoriseren aan de KU Leuven, en dat sinds de stichting van de dienst in 1972. De Leuvense universiteit was op dat moment een van de eerste kennisinstellingen die een afdeling bevoegd voor valorisatie oprichtte. 'De technische universiteit Trondheim in Noorwegen had iets gelijkaardig in de kinderschoenen staan , en er is ook inspiratie opgedaan tijdens een studiereis naar de VS', zegt Oosterlinck. Tijdens zijn loopbaan aan de KU Leuven was en is hij zelf nauw betrokken bij de activiteiten van LRD, als onderzoeker en als universiteitsbestuurder.

Pieter De Somer, de eerste lekenrector van de KU Leuven na de splitsing van de universiteit, had zelf in 1945 een bedrijf opgericht dat nog steeds vaccins ontwikkelt, al jaren voor de stichting van LRD. 'Het topmanagement van de universiteit stond constant achter de missie van LRD. Anders had het nooit zo'n succes kunnen worden', zegt Oosterlinck.

Kort na de oprichting van het tech transfer office werden de eerste spin-offs door KU Leuvenonderzoekers opgericht. 'Met de eerste spin-offs zijn we in Leuven al vrij vroeg begonnen in de jaren 70', zegt Van Dun. Oosterlinck stichtte zelf bijvoorbeeld het spin-offbedrijf, genaamd ICOS Vision Systems, met de onderzoeksresultaten van zijn doctoraat in 1977. In totaal zijn er al meer dan 150 spin-offs afkomstig van de KU Leuven.

Nog eens vijftig jaar!

Vijftig jaar na de stichting van de dienst staat LRD niet stil: ze gaat onder andere proactief aan de slag met de thema's ecologie en duurzaamheid. 'Doelgericht proberen we meer bewustzijn over het belang van die thema's te creëren bij onderzoekers. Ook bij onze industriële partners merken we steeds meer interesse', zegt Van Dun.

LRD brengt geïnteresseerde partners samen en ondersteunt initiatieven om actuele maatschappelijke vragen rond die thema's te beantwoorden. Zo ondersteunt ze onder andere TRANSfarm, een interdisciplinair onderzoeksplatform 'op het kruispunt van duurzaamheid en landbouw.'

Daarnaast worden momenteel de eerste spin-offbedrijven vanuit hogescholen van de Associatie KU Leuven op poten gezet. 'Hogescholen van onze associatie kunnen ook gebruik maken van de diensten van LRD', aldus Oosterlinck. 'Het zijn ideale instellingen daarvoor, aangezien ze dichter bij KMO's staan en meer praktijkgebonden onderzoek doen.'

De initiatieven van LRD leggen de KU Leuven geen windeieren: de universiteit is sinds 2016 de meest Innovatieve Europese universiteit op de ranglijst van Reuters. 'LRD is sinds twee jaar lid van TenU, een groep Angelsaksische universiteiten die zichzelf uitgeroepen heeft tot de beste tech transfer offices van de wereld. Die groep heeft toenadering gezocht tot ons', stelt Van Dun. 'We zijn de enige niet-Angelsaksische universiteit in de groep.'