Frank De Winne: 'Ruimtevaart is een uitdagend domein'

Iedereen kent Frank De Winne wel. Hij kwam ter aarde in Gent in 1961, maar ook in 2002, na acht dagen in de ruimte, en in 2009 na een half jaar aan boord van het ISS. Hij was de tweede Belg in de ruimte, en veruit de bekendste. In de laatste twee maanden van die laatste missie was hij de eerste commandant van het ISS die niet uit de VS of uit Rusland afkomstig is. Tegenwoordig is hij hoofd van het Europese Astronauten Centrum.

Heeft u advies aan studenten die twijfelen over hun studiekeuze en wat moeten ze zich voorstellen van een carrière in de ruimtevaart?
Frank De Winne: 'Ik denk dat je eerst en vooral moet doen wat je graag doet. Ruimtevaart is een uitdagend domein, maar geeft ook veel voldoening.'

'Bijna alles wat we doen is in Europese en mondiale samenwerking. Het is ook interdisciplinair, want in de ruimtevaart hangt alles aan elkaar vast. Dat is voor mij een van de mooiste zaken aan dit beroep.'

'Als je meer rekenkracht voor je computers wilt, dan heb je meer power nodig. Daarvoor heb je meer koeling nodig. Als je meer power en koeling nodig hebt, heb je grotere zonnepanelen en radiatoren nodig. Daardoor wordt de satelliet zwaarder. Je kan maar een bepaald gewicht naar de ruimte sturen, dus moet je je computers weer kleiner maken.'

Welke studies en ervaringen heeft de ideale astronaut-kandidaat?
'We zoeken mensen met een STEM-achtergrond (science, technology, engineering and Mathmetics, red.). We zoeken geen advocaten in de ruimte. Die hebben we wel nodig op de grond: in ons ruimtevaartprogramma hebben we ruimterecht om akkoorden af te sluiten met partners.'

'Het belangrijkste is dat je iets doet wat je graag doet. Dan besteed je er veel tijd aan en word je er goed in. Als we astronauten selecteren, dan zoeken we naar mensen die goed presteren in hun vakgebied.'

'Internationale ervaring opdoen is ook heel belangrijk. In deze sector kom je met veel culturen in contact. Je moet daarmee kunnen omgaan.'

'Je moet zowel lichamelijk als psychologisch gezond zijn, en goed met mensen overweg kunnen. We zoeken geen mensen die snel geïrriteerd zijn, want als je zes maanden met zes mensen in een kleine ruimte leeft, heb je tolerantie nodig.'

Wat is het belang van de ruimtevaart?
'We gebruiken ruimtevaart elke dag in ons leven. Moesten we de ruimte één dag uitzetten, dan zouden mensen verschieten. Denk maar aan de klimaatopwarming of het gebruik van de gps: veel van de voorspellingen zijn maar mogelijk door observaties die we doen vanuit de ruimte.'

'Ruimtevaart blijft moeilijk en het is een zeer vijandige omgeving met heel hoge en lage temperaturen, straling, vacuüm. De systemen die we bouwen, moeten al die vijandige omgevingen weerstaan. Dat brengt veel innovatie met zich mee, en die innovatie wordt dan hier op aarde gebruikt.'

'We doen in de ruimtevaart ook veel aan wetenschap. We observeren bijvoorbeeld ons heelal met satellieten. De Hubble Telescoop veranderde onze kijk op het heelal al enorm. Als we met James Webb (een telescoop van NASA die in december zal opstijgen, red.) gaan kijken, zal dat van een andere grootteorde zijn. Daar kijk ik heel erg naar uit. Door de ruimtevaart krijgen we ook kennis van ons zonnestelsel en over leven in gewichtloosheid.'

'Ruimtevaart inspireert ook jonge mensen die dan kiezen voor wetenschappelijke studies in STEM. Als we kijken naar wat er nu in de wereld gebeurt, dan gaan we al die ingenieurs en wetenschappers goed kunnen gebruiken voor de crisissen die wij als mens teweegbrengen.'

Je leefde in 2009 een half jaar geïsoleerd samen met vijf anderen in het ISS. Lijkt dat op de lockdown die we vorig jaar meemaakte?
'In het ISS zit je met zes mensen voortdurend binnen op een plek die niet zo groot is. Zelfs op het hoogtepunt van de pandemie kon je hier nog altijd boodschappen doen en een frisse neus halen.'

'Hier op de grond heb je heel veel communicatiemogelijkheden, maar in het ruimtestation is dat zeer beperkt. Vandaag de dag is er in het ISS wel toegang tot e-mail.'

'Langs de andere kant is het natuurlijk je beroep en kies je ervoor. In de pandemie heeft niemand voor de isolatie gekozen, het werd opgelegd. Dat maakt een groot verschil.'

Heeft het verblijf in de ruimte je beeld van de aarde veranderd?
'Elke ervaring die je opdoet, verandert je beeld van mensen of de aarde. Dat gebeurt ook in het ruimtestation. Je ziet hoe kwetsbaar onze planeet is: ze is eigenlijk maar een klein en nietig planeetje in een onmetelijk heelal. Het is de enige planeet die we hebben.'

'Je ziet daarnaast hoe oneindig mooi onze planeet is. Een planeet waar van bovenaf geen grenzen zijn tussen de landen. Spijtig genoeg is het zo dat we toch vechten over die lijntjes die we ooit eens op een kaart getrokken hebben. De wereld vanuit de ruimte zien, doet je reflecteren over onze mensheid.'

Konden we iedere mens maar eens naar de ruimte sturen.
'Ik denk dat het een oplossing zou zijn voor veel van onze problemen indien wereldleiders hetzelfde perspectief zouden delen.'

Ben je ooit bang geweest tijdens je verblijf in het ISS?
'Niet echt. Er was wel een moment waarop we een computer moesten vervangen van onze vrieskast die stalen aan een zeer lage temperaturen bewaarde. Die computer stond op een coldplate (een plaat waardoor koud water circuleert om de computer te koelen, red.).'

'Bij het afschakelen waren kleppen niet dichtgegaan, waardoor veel water in de cabine zweefde. Dat is niet evident met zoveel elektriciteit rond je. Ik heb toen de opening tegen mijn lichaam gehouden, terwijl mijn collega’s met handdoeken alles opdroogden.'

In 2030 sluit het ISS. Wat gebeurt er daarna?
'We zijn nu aan het werken met firma’s om de LEO-economie (Low Earth Orbit, red.) op te bouwen, waarin er een aantal commerciële ruimtestations zullen zijn. Overheden kunnen daar gebruik van maken om aan wetenschap te doen of om hun astronauten ervaring te laten opdoen. De commerciële firma’s zullen dan private astronauten sturen.'

'Voor de agentschappen is de nabije toekomst voor bemande ruimtevaart vooral de exploratie van de maan. Niet zoals voorheen om een vlag te zetten, maar om er permanent aan wetenschap te doen.'

Hoe ziet u de toekomst van de ruimtevaart?
'We gaan steeds meer ruimtevaart gebruiken: telecommunicatie, wetenschappelijke aardobservatie, navigatie. Al die toepassingen blijven mensen verbeteren.'

'In de bemande ruimtevaart zie ik twee richtingen: de agentschappen zoals ESA (European

Space Agency, red.) en NASA (North American Space Agency, red.) die zich meer gaan concentreren op de maan en op Mars, minder op de aardbol. Daarnaast zullen er rond de aarde steeds meer bedrijven zijn die aan commerciële ruimtevaart doen.'

'Met de agentschappen zullen wij ook nog steeds naar de Low Earth Orbit blijven gaan, om de jonge astronauten ervaring op te laten doen en om aan wetenschap te doen.'

Wat vindt u van miljardairs die de ruimte commercieel willen maken?
'Het is een goede evolutie dat daar competitie is. Dat zal de kostprijs verlagen voor ESA. Het moet natuurlijk wel in een regelgevend kader gebeuren, dat er nu nog niet is.'

'Want als iedereen kriskras door elkaar gaat vliegen naar de ruimte en daar ruimteafval achterlaat, levert dat problemen op. Kijk wat we met onze planeet gedaan hebben, met al het afval dat we op onze planeet dumpen. We moeten zorgen dat we in de ruimte niet hetzelfde doen.'

Je hebt nu voorname functies binnen de European Space Agency. Welke functies zijn dat?
'In ons exploratieprogramma hebben we drie bestemmingen: de Low Earth Orbit, de maan en Mars. Ik ben verantwoordelijk voor de Low Earth Orbit en tevens ook de Program Manager van het Internationale Ruimtestation. Vandaag de dag vliegen onze astronauten alleen maar naar dat ruimtestation.'

'Ik ben ook het hoofd van het Europese Astronauten Centrum. Ik ben verantwoordelijk voor de training van de astronauten, hun medische begeleiding en de operaties aan boord van het ruimtestation.'

Welke projecten staan er voor u nog op de planning?
'We willen het ruimtestation nog gebruiken tot 2030. Daarvoor moeten we onze Columbusmodule — onze wetenschappelijke module — moderniseren.'

'Ook willen we ons partnerschap uitbreiden, door bijvoorbeeld ook naar het Chinese ruimtestation te vliegen. Dat zal geen eenvoudig project worden, want samenwerken met China is niet evident.'

'We moeten ons ook voorbereiden zodat er in de toekomst Europese astronauten naar de maan vliegen.'