'We hadden een aantal frustraties bij studenten kunnen voorkomen'

Dylan Couck was drie jaar bestuurder bij VVS, de Vlaamse Vereniging van Studenten. Voordien was hij actief als studentenvertegenwoordiger aan de UGent. Nu doet hij als doctoraatsstudent en assistent onderzoek naar hoger onderwijsrecht. Daarnaast studeert hij Opleidings- en Onderwijswetenschappen aan de UAntwerpen.

Bij zijn afscheid deze zomer kreeg Couck mooie woorden toegestuurd uit het hele onderwijsveld: studenten, journalisten en zijn rector.

Eigen ervaringen

Hoe kijk jij terug op jouw carrière in het vertegenwoordigingslandschap?
Dylan Couck: 'Ik voel vooral heel veel dankbaarheid voor de kansen die er zijn geweest, voor de mensen met wie ik heb samengewerkt, voor de gesprekken die er zijn geweest. Die zaken hebben mij uitgedaagd na te denken over mijn eigen ideeën over het onderwijs en de uitdagingen die er zijn. Studentenvertegenwoordiging − zeker bij een organisatie als VVS − draait om teamwork met zowel het medebestuur als de medewerkers en de lokale studentenraden.'

'In het algemeen ben ik zeer tevreden over wat ik in die periode heb kunnen doen. Ook al gaat het soms om kleine dingen. Ik heb alles gedaan in de overtuiging dat het goed was voor de student. Op zich houd ik er een gevoel van bescheiden trots aan over.'

Is er iets waar je in het bijzonder enorm trots op bent?
'Ik kan geen dossier noemen, want veel zaken zijn gestart of nog lopende, of zullen nooit afgerond zijn. Waar ik met heel veel plezier op terugkijk, is de manier waarop het Vlaams niveau met onderwijsactoren discussieert en hoe er zo ideeën kunnen uitgewisseld worden. Dat kan uitzonderlijk eens heftig zijn, maar dat gevoel blijft nadien niet hangen. Er is heel veel ruimte voor nuance en verschillende overtuigingen.'

'Ik heb mij weinig ''maar'' student gevoeld aan de onderhandelingstafel. Er is heel veel erkenning voor de rol van studentenvertegenwoordigers, zowel binnen de instellingen als daarbuiten.'

Zijn er specifieke dossiers waarvan je het toch moeilijk vindt om ze los te laten?
'Sommige van die dossiers zullen nog terugkeren via mijn mandaten binnen de Vlaamse Onderwijsraad of in de VLIR (Vlaamse Interuniversitaire Raad, red.) die ik nog namens VVS opneem. Het is niet dat alles waar ik mee bezig ben geweest plots weg is en ik er niet meer mee in aanraking zal komen, maar wel in mindere mate.'

'Er zijn wel dossiers die ik ga ''missen''. Alles rond studievoortgang en oriëntering bijvoorbeeld, dat zijn dossiers waar ik als bestuurder Onderwijs nauw bij betrokken ben geweest. Er liggen daar nog zoveel mogelijkheden waar ik graag nog aan mee zou werken. Ik ben zeer benieuwd waar men deze legislatuur zal landen met die dossiers.'

Heb je soms de noodzaak gevoeld om terug te koppelen naar de brede studentenpopulatie die buiten het systeem van studentenvertegenwoordigers valt?
'Ik heb het altijd belangrijk gevonden om terug te koppelen naar de studenten, het is uiteindelijk wel voor hen dat we het doen. Je moet als vertegenwoordiger weten dat hetgeen je doet in lijn ligt met de wil of belang van de studenten, twee zaken die trouwens niet altijd gelijk lopen. Wanneer dat het geval is, is het niet evident om je positie te bepalen.'

'Het is 'gevaarlijk' om te zeggen dat je opkomt voor hét belang van dé studenten; je mag ook niet paternalistisch worden. Maar er zijn wel situaties waarin je aanvoelt dat de wil en het belang van studenten niet altijd hetzelfde zijn, en dan is het niet evident om je positie te bepalen.'

'Of en in welke mate je terugkoppelt hangt ook af van dossier tot dossier. Sommige zaken zijn dermate technisch of gedetailleerd dat het weinig zin heeft. Andere zaken zijn zo fundamenteel, dat ik het bijna verplicht vind om als studentenvertegenwoordiger die terugkoppeling te organiseren.'

'Soms is het ook gewoon noodzakelijk om een hele brede groep te horen om standpunten te kunnen voeden, om beter zicht te hebben op wat studenten denken en willen. Daarnaast hangt ook het af van de fase in het beleidsproces waarin je je bevindt en soms vragen dossiers in een voorbereidende fase discretie. Daar moet je dan mee leren omgaan zonder je achterban uit het oog te verliezen.'

Op welke manieren heb je geprobeerd om hen te bereiken?
'We hebben een aantal keer een grote bevragingen georganiseerd, zoals onlangs rond mentaal welzijn. Zulke bevragingen werden via sociale media, de studentenraden en via andere kanalen en organisaties verspreid.'

'In een dossier waar ik zelf aan gewerkt heb, en misschien ben ik op dat dossier wel het meeste trots, bevraagden we studenten Verpleegkunde. We hebben toen expliciet met die studenten zelf, de opleidingen en de hogescholen samengewerkt om de bevragingen tot bij de studenten te krijgen. Op die manier hebben we veel meer studenten bereikt dan we als VVS zelf ooit hadden gekund. Die respons lag op ongeveer 20% van de beoogde populatie, waar ik tevreden mee ben, maar dat is ook geen cijfer om van achterover te vallen.'

'Bevragingen blijven een uitdaging. Het maakt je standpunten niet per se minder valide wanneer je het niet doet, maar het moet een doel blijven om zo veel mogelijk studenten te bereiken en te betrekken, om zo goed mogelijk voorbereid terug naar het beleid te keren.'

Relatie VVS en studentenraden

Je bent zowel studentenvertegenwoordiger bij de UGent als bij VVS geweest. Hoe heb je zelf de relatie tussen VVS en studentenvertegenwoordigers uit de verschillende studentensteden ervaren?
'Die is sterk veranderd. Ik heb VVS over een periode van ondertussen zes jaar meegemaakt. Het eerste jaar was het jaar waarin twee grote studentenraden, die van de universiteiten van Antwerpen en Leuven, beslist hadden uit VVS te stappen. Dat is voor VVS als organisatie het begin van een heel moeilijke periode geweest.'

'Ik denk dat VVS toen een dieptepunt gekend heeft, met heel veel spanningen tussen studentenraden en VVS. Een aantal studentenraden en -vertegenwoordigers stonden toen zelf heel kritisch tegenover VVS en waren niet altijd constructief. Dat zijn geen verwijten, ik ben dat zelf ook geweest.'

'De afgelopen drie à vier jaar is de relatie wel gekanteld. VVS heeft het geluk gehad sterke besturen en medewerkers te hebben. Studentenraden zagen daardoor ook in dat VVS geen ''vijand'' was, maar een partner. We hebben geleerd dat VVS een platform kan zijn om als vertegenwoordigers samen te werken. Dat zorgt ervoor dat je op Vlaams niveau die rol van belangenvertegenwoordiger kan opnemen en met één stem kan wegen op het beleid.'

Je bent kritisch voor de beslissing van de Antwerpse en Leuvense studentenraden om VVS te verlaten. Kan je die beslissing desondanks begrijpen?
'Ik was toen nog heel nieuw bij VVS en kan dus zeker niet alle nuances meenemen in mijn oordeel. Wat sowieso heeft meegespeeld, en daar komt het heel vaak op neer, zijn spanningen tussen personen die uitdraaien op spanningen tussen organisaties.'

'Ergens is dat menselijk, je kan niet met iedereen overeenkomen of hetzelfde denken. Maar dat hoeft niet perse te leiden tot botsingen of ruzies. Je moet durven openstaan voor andere meningen en tot op zekere hoogte compromis.'

'Ik snap waarom bepaalde zaken gebeurd zijn, maar ik heb geen begrip voor hoe alles gelopen is, zeker niet in de jaren nadien. Ik denk dat de gesprekken die volgden lang niet altijd eerlijk verlopen zijn. Veel van de argumenten die terugkwamen sloegen vaak op zaken die ondertussen al achterhaald en aangepast waren.'

'Ik geloof dat de problemen die er waren, sneller opgelost hadden kunnen zijn en dat het geen jaren had moeten duren. Desondanks zijn we er al bij al wel sterker uitgekomen, en zijn die twee studentenraden opnieuw aangesloten en kunnen die nu ten volle hun rol spelen binnen de organisatie, op een manier waarop je met ongeveer twintig studentenraden samen zit en elkaar probeert te vinden.'

Hoe is de relatie tussen VVS en Stura (de Leuvense studentenraad) geëvolueerd tijdens jouw mandaatsperiode?
'Ik heb Stura heel vaak als constructief ervaren. Al verschilde dat natuurlijk van jaar tot jaar en van persoon tot persoon. Van Stura weet je dat ze kritisch zullen zijn en zich niet eenvoudig laten afwimpelen. Ik heb veel respect voor wat Stura op tafel kan leggen, wat niet wil zeggen dat ik het er altijd mee eens ben geweest.'

'Ik denk dat de samenwerking nog sterker kan, maar het kan in theorie ook terug anders worden. Dat is niet te voorspellen. In de studentenvertegenwoordiging is er redelijk veel rotatie, dus het kan snel keren. Maar ik geloof dat het goed kan blijven gaan.'

Heb je het gevoel dat sinds UAntwerpen en KU Leuven terug zijn aangesloten, je als VVS een sterker mandaat hebt?
'De kracht waarmee VVS kan spreken, is voor mij duidelijk wel verbeterd. De afwezigheid van die studentenraden is weinig tegen VVS gebruikt, maar sinds de terugkomst heb ik wel gemerkt dat VVS op een aantal plekken sterker staat.'

'Als ik de standpunten voor en na hun terugkomst vergelijk, denk ik niet dat er inhoudelijk een shift is gebeurd. Het is een rijker en soms ander debat geworden, maar de uitkomsten zijn niet dermate gewijzigd dat het mij opgevallen is.'

'Ik denk dat in heel veel dossiers die op het Vlaamse niveau leven, de belangenverschillen tussen studenten van verschillende instellingen dermate klein zijn, dat dat weinig speelt. De verschillen tussen de instellingen zijn vaak niet bepalend om het beste voor ''de studenten'' te kunnen bepalen.'

Wat gaf voor jou het meeste aantrekkingskracht: bestuurder zijn bij VVS of vertegenwoordiger zijn binnen de faculteit of in de Gentse studentenraad?
'Ik heb alles gedaan, en ik ben ook blij dat ik stapsgewijs naar een abstracter of meer beleidsgericht niveau ben gegaan. Het zijn gewoon andere vraagstukken en andere uitdagingen. Ik heb op alle niveaus graag gewerkt, maar als ik nu een keuze zou moeten maken, dan kies ik toch wel voor het Vlaamse niveau.'

'Al is die interesse er net gekomen door stapsgewijs naar dat niveau toe te bewegen en meer kennis te ontwikkelen, matuurder te worden. Er is ook de link met de job die ik momenteel heb. Dat maakt het boeiend om zowel onderzoeksmatig als beleidsmatig met onderwijs bezig te zijn.'

Hoe zal die relatie in de toekomst verder evolueren volgens jou?
'Waar we in de toekomst naar toe zullen gaan, dat zal de tijd wel uitwijzen. Er zullen ongetwijfeld zowel ups als downs zijn, maar het is vooral belangrijk dat beide partijen beseffen wat ze aan elkaar hebben. VVS kan niet zonder de studentenraden en de studentenraden hebben op Vlaams niveau die ene verbindende stem nodig om te kunnen wegen op het beleid.'

Drempels

Heb je soms zelf ervaren dat er voor bepaalde mensen toch een economische drempel was om aan studentenvertegenwoordiging te doen?
'Ik ken zeker studentenvertegenwoordigers voor wie het niet altijd evident is geweest om studies en studentenvertegenwoordiging en ander verplichtingen te blijven combineren. Die verplichtingen waren financieel, maar ook familiaal etc. Er zijn dus zeker studentenvertegenwoordigers die op grenzen botsen door omstandigheden die er niet toe zouden moeten doen.'

Zorgt dat ervoor dat bepaalde groepen studenten het moeilijker hebben om aan studentenvertegenwoordiging te doen?
'In theorie heeft iedereen die kans om aan studentenvertegenwoordiging te doen, maar in realiteit is dat niet zo. Een heel voor de hand liggende voorbeeldgroep zijn werkstudenten. Zij die overdag moeten werken en afhankelijk zijn van avond- of afstandsonderwijs, kunnen veel vergaderingen die overdag plaatsvinden niet volgen.'

'Daarnaast is er bijvoorbeeld ook de ruimtelijke dimensie. Doordat heel veel vergaderingen van VVS in Brussel doorgaan is het voor studenten die bijvoorbeeld in Hasselt of in Kortrijk studeren, is de verplaatsingstijd soms dermate groot dat studenten afhaken. Maar er spelen daar ook nog vele andere redenen in mee. Net voor die studenten is het nodig om die extra inspanning te doen om ze te bereiken via de minder traditionele manieren van participatie.'

Zie je manieren om ze toch binnen de klassieke vormen van participatie te betrekken?
'Als we het klassieke systeem beschouwen als studentenvertegenwoordigers die onderling vergaderen en deelnemen aan andere vergaderingen, lijkt me dat moeilijk. Je kan ervoor kiezen om vergaderingen online te organiseren om meer studenten te betrekken, maar ik denk niet dat dat een oplossing is voor de groepen, waar er andere drempels zijn dan die afstand alleen. Bereikbaarheid lijkt me ook niet het grootste probleem, wel representativiteit.'

'Als je werkstudenten wil bereiken, kan je wel een extra vergadering ’s avonds inplannen om hun input te verzamelen , maar je moet de vrijwilligers hebben om dat te organiseren. Het blijft een uitdaging om die groepen studenten ten volle te betrekken. Het is ook niet zo evident om als studentenvertegenwoordiger die niet in een bepaalde situatie zit, te kunnen spreken voor studenten waarbij dat wel het geval is.'

'Ik ben nu zelf werkstudent en aan bepaalde problemen waar ik nu op bots, zou ik als reguliere student nooit gedacht hebben. En dan zijn werkstudenten nog niet de moeilijkste groep om je iets bij in te beelden qua uitdagingen. Het is dus heel belangrijk om als studentenvertegenwoordiger toch de inspanningen te doen om alle studenten te willen horen en ervoor te zorgen dat ieders belangen verdedigd worden.'

Een andere groep die de weg naar het bestuurdersmandaat van VVS moeilijk lijkt te vinden zijn vrouwen. Momenteel is er onder de zes bestuurders geen enkele vrouw. Hoe denk je dat VVS hier verandering in zou kunnen brengen?
'Dat is inderdaad een heel terechte opmerking. Ik heb tijdens mijn drie bestuursjaren slechts een enkele vrouwelijke bestuurder meegemaakt. Er zijn wel heel wat studentenvertegenwoordigers en voorzitters van studentenraden die vrouwen zijn. Het is dus niet zo dat zij afwezig zijn binnen het milieu van de studentenvertegenwoordiging, maar zij stromen niet door richting een bestuurdersmandaat bij VVS.'

'Ik kan de oplossingen daarvoor moeilijk aanrijken, want ik ken ze niet en weet niet welke drempels hen tegenhouden. We hadden daar de voorbije jaren meer aandacht voor moeten hebben of op zijn minst onderzoeken waarom dat het geval is. Voor een organisatie die meer dan een kwart miljoen studenten moet vertegenwoordigen, waarvan de meerderheid vrouw is, is het aandeel mannelijke studenten in dat bestuur te groot.'

Covidcrisis

Zijn er bepaalde dossiers waar je met gemengde gevoelens op terugkijkt?
'Tijdens het begin van de covidcrisis hebben we heel sterk ingezet op overleg met de overheid en zo geprobeerd om tot maatregelen te komen die goed waren voor de studenten. Als ik het opnieuw zou kunnen doen, zou ik tezelfdertijd ook veel meer inzetten op communicatie naar de brede studentengemeenschap, al hadden we daar toen de middelen niet voor. Ik denk dat we studenten meer en beter hadden kunnen informeren over de maatregelen. Volgens mij hadden we wel een aantal frustraties bij studenten kunnen voorkomen.'

We zien dat Stura die rol van communicator van maatregelen helemaal tot zich heeft genomen. Zie je voor VVS dan ook zo’n rol weggelegd in de toekomst?
'Ik denk dat VVS geen rol moet overnemen van de instellingen of de studentenraden, maar het hoger onderwijs in het algemeen had wel sterker gestaan door gezamenlijk te communiceren tijdens de eerste golf. Ik denk dat we toen studenten onvoldoende hebben gezegd dat we er mee bezig waren. Daarop hadden we met VVS meer moeten hameren.'

'Zeker in het begin was dat geen evidentie om iedereen te overtuigen van eenduidige communicatie zodat alle informatie alle studenten bereikt en dat op eenzelfde moment. Tijdens de tweede golf was dat al veel beter en hebben we samen met de minister daar veel bewuster op ingezet.'

Denk je dat VVS en studentenvertegenwoordiging in het algemeen sterker of zwakker uit de covidcrisis gekomen zijn?
'In veel opleidingen en instellingen voel ik aan dat er een enorme waardering geweest is voor de betrokkenheid van studenten. De participatie van die studenten, niet alleen dat van studentenvertegenwoordigers, is daar ongetwijfeld sterker uitgekomen.'

'Een aantal opleidingen en lesgevers hebben echt de meerwaarde van het betrekken van studenten in iedere fase van het beleidsproces ontdekt. Vooral dat heeft zich gemanifesteerd en ik hoop dat dat zal blijven hangen. Ik hoop dat daar waar de participatiecultuur nog onvoldoende aanwezig was, er structurele stappen vooruit gezet zijn.'

Dat is toch wel bijzonder, dat op momenten wanneer alles online gebeurde, de participatie van studenten net toenam?
'Ik denk dat de online lessen een aantal vormen van participatie en betrokkenheid vergemakkelijkt hebben. Het is bijvoorbeeld als lesgever heel gemakkelijk om in het begin van de les een online les een korte poll te organiseren. Ook omgekeerd viel er voor studenten tijdens online-lessen blijkbaar een drempel weg om de lesgever sneller te contacteren.'

'Er was natuurlijk ook de noodzaak om naar de studenten en studentenvertegenwoordigers te luisteren. Het verplichte afstandsonderwijs vroeg in die moeilijke periodes om veel afstemming en snelle feedback van studenten.'

Denk je het belangrijk is om aan dat onlinegebeuren vast te houden en dat ook post-covid te omarmen?
'Het hoger onderwijs heeft momenteel nog niet de oefening gemaakt hoe het onlinegebeuren structureel een rol kan krijgen. Ik hoop dat we een aantal elementen zullen overhouden voor zover ze werken en leiden tot betere leerresultaten.'

'Wat uit die denkoefening zal komen, zal vermoedelijk niet altijd zijn wat studenten het leukste vinden om te doen. We moeten niet ontkennen dat voor veel studenten bijvoorbeeld lesopnames een gemak zijn, maar ze mogen het contactonderwijs niet vervangen. Hun meerwaarde ligt volgens mij in de aanvulling die ze zijn. Er moet dus enerzijds gekeken worden naar wat werkt en anderzijds naar wat studenten willen. Dan moet onderzocht worden of en hoe die twee gecombineerd kunnen worden.'

Opvolgers

Wat zou je je opvolgers aanraden? Welke goede raad zou je ze meegeven?
'Ik wil niet te veel raad geven. De schoonheid van studentenvertegenwoordiger zijn ligt deels in het ontdekken en zelf dingen kunnen proberen. Het is ook een leeropportuniteit. Maar toch dit: wees kritisch maar constructief, en heb vooral geen schrik te om vragen te stellen en in dialoog te treden met studenten en beleidsmakers. Dat is belangrijk om bij te leren, te begrijpen en om inzicht te verwerven in wat leeft. Dan heb je al een uitstekende positie om stappen vooruit te kunnen zetten.'