Vlaamse regering wil kwaliteit lerarenopleiding verhogen door meer centralisering

'Voor sterke leraren hebben we sterke leraren­opleidingen nodig', klinkt het in het Vlaamse regeerakkoord. Daarom formuleer­den de onderhandelaars een aantal concrete controlemaatregelen. Naast de bestaande 'instellingsreviews' komt er een specifieke externe kwaliteitscontrole van de leraren­opleiding. 

'Wat is het nut van een extra controle?' vraagt Greet Decin, programmadirecteur voor de lerarenopleiding bij UCLL, zich af. 'Dit is vooral een symboolmaatregel: de Vlaamse regering wil duidelijk maken dat het voor de kwaliteit van onderwijs staat, en benoemt daarom de lerarenopleidingen als één van de zondebokken.'

'Externen mogen gerust komen kijken: via de instellingsreview werden we al als kwaliteitsvol beoordeeld. Maar dit soort ideeën zaait wantrouwen', gaat Decin verder. 'Voor ons zou het vooral voor extra planlast zorgen en gaat tijd verloren die je beter kan besteden aan de ondersteu­ning van studenten.' 

Volgens onderwijsexpert Machteld Verbruggen hangt de impact van de maatregel vooral af van waar de lat wordt gelegd: 'Wie gaat die controles uitvoeren, en waarop worden de opleidingen getoetst? Dat is op dit moment onduidelijk. Het is aan de minister van Onderwijs om dat verder uit te werken.' 

Starttoets 

Om de status van de leraar te verhogen, wil de Vlaamse regering een verplichte start­toets bij aanvang van de opleiding. Wie niet slaagt, volgt gedurende een jaar een reme­diërings­traject. Haalt de student daarna nogmaals een onvoldoende, dan moet die de opleiding staken. 

Decin is kritisch: 'We hebben al remediëringstrajecten. Wat verandert, is dat de tweede toets bindend wordt. Maar studenten die de remediëring onvoldoende ter harte nemen, slagen nu ook niet voor een groot aantal opleidingsonderdelen. Ze haken sowieso af, met of zonder een bindende toets. De maatregel zou vooral voor extra administratie zorgen.' 

Nederlands 

Onder het motto 'Elke leraar is een taalbewuste leraar' wil de Vlaamse regering dat iedere lerarenopleiding voortaan het eerstejaarsvak 'Nederlands' in het curriculum aanbiedt met strikte volgtijdelijkheidsvoorwaarden.

'Die maatregel gaat veel verder dan de overheid ooit ingreep in het hoger onderwijs', zegt onderwijsjurist Dylan Couck. 'Ik durf te betwijfelen of het verplichten van een opleidings­onderdeel verenigbaar is met de vrijheid van onderwijs. Er bestaan in ieder geval betere instrumenten die de autonomie wel respecteren, zoals de domein­specifieke leerresultaten die bepalen welke competenties in een opleiding behaald moeten worden.' 

'Een titel en een idee over de vakinhoud zeggen bovendien bijzonder weinig over de compe­­­tenties die behaald moeten worden', zegt Couck. Dat bevestigt Decin: 'Taalontwikkelend lesgeven en het belang van correct taalgebruik leer je in elk opleidingsonderdeel. De kennis die daaruit voortkomt, is rijker dan bij een apart vak.' 

Dat de overheid ook op de inspecties van de lerarenopleding meer invloed wil, is volgens Couck niet meteen een schending van de vrijheid op onderwijs. 'De overheid mag aan kwaliteitscontrole doen, en heeft op dat vlak enige marge. De invulling van die controles zal bepalend zijn.' Dat vindt ook Verbruggen: 'Uiteindelijk blijft de overheid de grootste afnemer van leraren. Dan is het logisch dat ze kwaliteitsvolle profielen wil.' 

Jong voor de klas 

Met het oog op kwaliteit wil de Vlaamse regering de samenwerking tussen de leraren­opleiding en de scholen versterken onder het motto 'iedereen oefenschool'. 'Zo'n oefen­school is meer dan een stageschool', verduidelijkt Decin. 'De lerarenopleiding en oefenscholen staan beter met elkaar in contact, zodat ze samen de studenten met hun leervragen vanuit een gedeelde visie kunnen begeleiden. Dat vergt echter veel tijd en middelen, waarop momenteel geen zicht is.'

Ook de begeleiding van een afgestudeerde student moet volgens het regeerakkoord beter. 'Het onderwijs heeft op dat vlak een slechte reputatie', bevestigt Verbruggen. 'Niet zelden krijgen jonge leerkrachten meteen de moeilijkste klassen en uurroosters.' Concreet is tijdens het beginjaar tachtig procent van de werkuren voorzien voor tewerkstelling, en twintig procent voor begeleiding van de nieuwe leerkracht.

'Dat is een van de beste onderwijsmaatregelen uit het regeerakkoord', zegt Decin. 'Een kwart van de leraren verlaat binnen de vijf jaar het Vlaamse onderwijs. De juiste begeleiding vanaf de start van hun loopbaan is daarom cruciaal, zowel binnen de school als erboven. De maatregel doorbreekt bovendien hun isolement als starter: ze durven zich kwetsbaarder opstellen.'

De beleidsplannen voor de lerarenopleiding zijn in lijn met die voor het gehele hoger onderwijs. Ook daar is sprake van een toenemende staatsinmenging. De rol van het Nederlands moet volgens het akkoord in het hele hoger onderwijs versterkt worden: iedere nieuwe anders­talige bachelor en master moet (zonder uitzonderingen) een volwaardig Nederlands alternatief krijgen.