analyse> Decreet moet wijzigen om tegen spookopleidingen op te kunnen treden
Vlaamse regering machteloos tegenover spookopleidingen
Spookopleidingen gaan misschien in tegen de geest van de wet, tegen de letter zeker niet altijd. Hierdoor heeft de Vlaamse regering andere middelen nodig om op te treden.
'Onderwijscapaciteit uitbreiden, of snoeien in Engelstalige opleidingen'
Interview met Bart Maddens, professor politicologie aan de KU Leuven
Wat is het probleem met spookopleidingen volgens u?
'Ze druisen in tegen de regelgeving. Als het zogenaamde Nederlandstalige equivalent bestaat uit vakken die in de praktijk ook in het Engels worden gegeven, voldoet men niet aan de vereisten. Dat is een vrij flagrante inbreuk op de wetgeving en een contractbreuk ten aanzien van de studenten. Zij kiezen toch bewust voor de Nederlandstalige opleiding, hoewel die vaak een beetje wordt verzwegen.'
Zijn de regeringscommissarissen wel de juiste personen om controle uit te oefenen op de taalwetgeving?
'Ik ga niet zeggen hoe de controle administratief moet worden georganiseerd, maar de overheid moet meer doen dan eventjes vrijblijvend aan de commissaris melden "Bekijk dat maar eens." Je moet echt wel met een vergrootglas kijken naar een opleiding om te zien of die volwaardig Nederlandstalig is. Ik heb ooit eens grappend geschreven dat een regeringscommissaris zelf naar de lessen zou moeten komen om zelf vast te stellen in welke taal het wordt gegeven.'
Maar kàn de universiteit wel alle equivalenten inrichten?
'De overheid wil dat de universiteiten hun middelen prioritair inzetten voor het Nederlandstalige aanbod: pas als een opleiding bestaat in het Nederlands kan daarbovenop een Engelstalige variant worden georganiseerd. Vaak is er gewoonweg te weinig capaciteit om de twee te organiseren. Via spookopleidingen omzeilen de universiteiten dat capaciteitsprobleem. Een prof geeft dan zogezegd hetzelfde vak twee keer, in het Nederlands en het Engels, maar in de praktijk enkel in het Engels. Men kan dit enkel oplossen door hetzij de onderwijscapaciteit uit te breiden, hetzij te snoeien in de Engelstalige opleidingen.'
'Ik ben absoluut voor meertaligheid, waarbij ik overigens ook het Frans heel belangrijk vind. Domweg vakken verengelsen is echter niet de juiste aanpak om echt meertalige studenten af te leveren. Men moet zoveel mogelijk taalonderwijs aanbieden via het ILT en taalvakken integreren met inhoudelijke vakken zoals practica en seminaries.'
'Ik heb ook niets tegen gespecialiseerde opleidingen in het Engels. Een basisopleiding in het Engels lijkt me daarentegen minder zinvol. De middelen om de bachelorstudenten de begeleiding te geven die ze nodig hebben zijn sowieso erg beperkt. Als we de schaarse middelen ook moeten inzetten voor de basisopleiding van zoveel mogelijk buitenlandse studenten en expats, dan blijft er nog minder over voor de Vlaamse studenten. Ik vraag me af of de Vlaamse belastingbetaler dat een goed idee vindt.'
U schreef eerder hoe u wilde dat de verdediging van het Nederlandstalig hoger onderwijs een breekpunt moest zijn voor N-VA in de onderhandelingen. Heeft u de indruk dat dit gebeurd is?
'Nee, N-VA heeft een toegeving gedaan door de verhoging van het toegelaten percentage anderstalige bachelors. In ruil kreeg ze het engagement om strenger toe te zien op de spookopleidingen. Het percentage kan je makkelijk aanpassen, maar de controle op spookopleidingen is nog niet geconcretiseerd. Het gevaar bestaat dat daar niet veel van in huis komt.
'Aan de andere kant denk ik wel dat de universiteiten een lastige klant zullen hebben aan Ben Weyts (N-VA). Hij heeft immers een achtergrond uit de Vlaamse Rand en is daardoor zeer gevoelig voor de taalproblematiek.'
De Vlaamse regering zegt in hun regeerakkoord dat ze strikt zullen toezien 'op het ontstaan van zogenaamde "spookopleidingen" waarmee onvolwaardige Nederlandstalige equivalenten worden aangeboden.' Dit zullen ze doen met behulp van de regeringscommissarissen, maar die kunnen enkel kijken naar de naleving van de bestaande wetgeving.
Universiteiten hebben een duidelijke manier gevonden om de wetgeving te ontlopen. Die vereist dat in beginsel voor elke anderstalige opleiding een equivalent in het Nederlands wordt voorzien.
In dat equivalent mag maximaal 50% van de studiepunten ingevuld worden met vakken in een andere taal dan het Nederlands. 'Nederlandstalige vakken' kan echter breed ingevuld worden: vaak wordt het vak in zelfstudie gegeven, met dan wel een Nederlandstalig examen. Studenten kunnen vrijblijvend naar de hoorcolleges van de Engelstalige opleiding gaan, soms kunnen ze vragen in het Nederlands te stellen of naar Nederlandstalige werkcolleges gaan.
Dylan Couck, doctoraatsstudent onderwijsrecht en bestuurder bij de Vlaamse Vereniging van Studenten, bevestigt dat de universiteit daarmee niet per se illegaal bezig is: 'Er zijn geen definities of regelingen die bepalen vanaf wanneer een vak niet al dan niet in het Nederlands wordt aangeboden. Instellingen moeten zelf een regeling uitwerken voor het gebruik van de onderwijstaal, dus het lijkt erop dat zij daar over enige beslissingsruimte beschikken.'
Hoe onvolwaardig zelfstudie dus ook kan zijn, zolang het vak niet echt in een andere taal wordt gegeven of de evaluatie onmogelijk in het Nederlands kan, staan de regeringscommissarissen machteloos.
'Volwaardige' zelfstudie
In 2016, nadat Veto voor het eerst berichtte over spookopleidingen, werd het item behandeld in de Commissie voor Onderwijs van het Vlaams Parlement. Toenmalig minister Hilde Crevits zei dat zelfstudie zeker niet de bedoeling was. Vicerector Onderwijs Tine Baelmans reageert: 'In verschillende opleidingen kan met verschillende werkvormen worden gewerkt. Men moet ons de vrijheid geven om de lessen en opleidingen zelf in te vullen op een doordachte manier.'
Op dit moment maakt de equivalentievereiste het lastig om het Engelstalig aanbod van de universiteit uit te breiden, zegt Baelmans. 'We zouden graag iets meer vrijheid willen op masterniveau. We bieden minder anderstalige opleidingen aan dan andere onderzoeksintensieve universiteiten in het buitenland. Daardoor hebben we ook moeite om onze uitwisselingspartners te behouden, wat ook in het nadeel is van de eigen KU Leuven-studenten.'
Kersvers minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) reageert: 'Als blijkt dat de regels aangescherpt moeten worden, dan zullen we dat doen. Maar ik ben terughoudend. Want als het zo zou zijn dat de enkele spelers binnen ons hoger onderwijs de geest van de wet negeren en schermen met juridische argumenten om de wens van de overheid toch maar naast zich neer te kunnen leggen, dan zitten we wel met een fundamenteler probleem.'
