artikel> Het boemerang-effect van besparen op innovatie en wetenschap
Vlaamse regering bespaart 228,4 miljoen euro op universiteiten
De Vlaamse meerjarenbegroting kondigt besparingen aan van 228,4 miljoen op universiteiten. Luc Sels betreurt het knippen bij de universiteit – een ‘hefboom van cohesie en welvaart’.
De grootste besparing komt, net als bij de vorige regeringstermijn, via het overslaan van twee kliks. Dat zijn bijkomende schalen van financiering die worden toegekend bij het behalen van een bepaald aantal studenten. Concreet krijgen de universiteiten in 2021 en 2023 dus geen extra financiering, hoewel ze die normaal gezien door een stijging in studentenaantallen zouden verdienen.
Vandaar dat de Vlaamse regering niet spreekt over ‘besparen’ maar over ‘groeipaden milderen’. Voor de KU Leuven beaamt Luc Sels alvast dat deel van het plaatje: strategische plannen kunnen verder worden uitgewerkt, maar in de groei dient geknipt: ‘Wat we nu zien is een vertraging van de groei zoals we die zelf geprognosticeerd hadden. Het klopt wel dat daar een serieus stuk van wordt afgetopt.’
Minder middelen per student
Er vallen dus geen middelen weg, maar relatief worden de universiteiten verarmd in de financiering per student. De maatregel is eenmalig, de gevolgen zijn blijvend. Luc De Schepper, rector van de UHasselt: ‘Het bedrag per student zakt voor altijd. Dat maakt de besparingen bijzonder pijnlijk.’
Over de universiteiten heen is de last wel vrij gelijk verspreid, bevestigt De Schepper: ‘Het is proportioneel; iedereen zit met een even groot probleem.’
KU Leuven ‘schokbestendig’
In de praktijk is de impact op planning en groeimogelijkheden van de verschillende universiteiten wel verschillend. Luc Sels noemt de situatie voor de KU Leuven ‘ernstig, maar niet hopeloos’. De planning zoals die opgesteld was, kan uitgevoerd worden: ‘Er zijn geen risico’s voor de engagementen in ons strategisch plan.’
'Het bedrag per student zakt voor altijd. Dat maakt de besparingen bijzonder pijnlijk'
Luc De Schepper, rector UHasselt
Maar hij geeft zelf aan dat dat te maken heeft met een voorzichtige planning: ‘We zijn van een vrij conservatieve verdere evolutie uitgegaan.’ Zo heeft de universiteit zelf gewacht met het afwerken van de begroting voor 2020 tot het uitkomen van het Vlaamse begrotingsakkoord.
Voor kleinere universiteiten is dat een ander verhaal. Dat beseft Sels zelf: ‘De schaal en robuustheid van de organisatie maken dat we meer bestand zijn tegen slecht weer dan een kleine universiteit, die minder briljante prestaties kan voorleggen.’
Luc De Schepper, rector van de UHasselt, ziet het zwarter in: ‘Uiteraard gaan de besparingen problemen creëren in de meerjarenbegroting van de universiteit.’ Hij wil het ook niet over overbruggen hebben: ‘Het gaat om een structurele onderfinanciering. We maken ons daar zorgen over.’
Uitgestelde aanwerving, verhoogd inschrijvingsgeld
Concrete effecten zullen er overal zijn. In de groeipaden voor de verdere aanwerving van professoren is de KU Leuven uitgegaan van de planning zoals die initieel meegegeven was. Daar zal het geldtekort voelbaar worden, zegt Sels: ‘We zullen de aanwerving een jaar moeten opschuiven, of met andere middelen overbruggen.’
'Het is geen evidente keuze om een cruciale motor achter de innovatie te treffen'
Luc Sels, rector KU Leuven
Volgens Luc De Schepper is het verhogen van het inschrijvingsgeld niet uitgesloten: ‘Het zal van de afspraken binnen de VLIR afhangen, maar bij de huidige financiering wordt het steeds moeilijker om de reële kosten van onderwijs en onderzoek te denken. Misschien zullen we dan op een bepaald ogenblik een bijdrageverhoging aan de studenten moeten vragen, hoezeer ik daar zelf ook tegen gekant ben.’
Boemerang
Hoewel er begrip is voor een beperkte herschikking binnen de kolom onderwijs, heerst toch het gevoel dat de druk eenzijdig op de universiteiten komt te liggen. Geen verstandige keuze van de regering, vindt Sels: ‘Het hele regeerakkoord legt de indruk op innovatie. Het is dan niet evident om een cruciale motor achter die innovatie, de universiteit via wetenschappelijk onderzoek, te treffen.’
Besparen op universiteiten zou een soort boemerangeffect creëren. ‘Je moet opletten met besparingen in die segmenten die grote hefbomen vormen voor welvaart en cohesie. De vraag is of daar besparen zich op lange termijn niet tegen je keert.’
Alle rectoren beklemtonen dat er nog geen definitieve antwoorden te geven zijn zolang er niet meer concrete afspraken zijn. Sels: ‘Die begroting is uiteindelijk het resultaat van vier weken werk. Dat is nog niet allemaal even goed doordacht.’ Er zijn een aantal weken nodig om de implicaties door te denken. ‘Wat nu in het regeerakkoord staat, moet nog veel verfijnder worden uitgewerkt in de beleidsnota's’.
Rik Van de Walle (UGent) en Herman Van Goethem (UA) wensten om die reden nog niet te reageren. Caroline Pauwels (VUB) was nog niet bereikbaar voor commentaar.
