Verpleegkundestudenten: 'Wij betalen duizend euro om quasi-werknemer te zijn'

Sinds de invoering van het vierde jaar Verpleegkunde in 2016 zijn de inschrijvingscijfers voor de opleiding met 20% gedaald. Volgens Vlaams Zorgambassadeur Lon Holtzer was de daling vooral te wijten aan minder volwassen studenten die er al een loopbaan op hebben zitten.

'Ik denk dat vier jaar in plaats van drie jaar een grotere drempel is voor hen', stelt Holtzer, al merkt ze wel verhoogde interesse sinds de coronacrisis. Ook jonge studenten worden door het vierde jaar beïnvloed, weet tweedejaarsstudent Silke De Baerdemaeker: 'Sommigen studeren niet graag en vinden drie jaar al veel. Ik heb het ook moeilijk met vier jaar.'

Betaald?

Oorspronkelijk zou dat vierde jaar betaald zijn. Dat werd gezegd op infodagen en stond ook zo in de informatiebrochures, zeggen studenten. De informatiebrochures zijn niet meer terug te vinden: uiteindelijk bleek er toch niet de financiering te zijn.

In het vierde jaar voelen studenten zich vaak al behandeld als een nieuwe medewerker op hun stageplaats. Student Marine Van Hauwe: 'Je wordt vaak al verwacht alles te kunnen. Je draait mee als een volwaardige medewerker.'

In een enquête van de Vlaamse Vereniging van Studenten zegt bovendien meer dan de helft van de ondervraagde verpleegkundestudenten dat ze op stage hebben moeten invallen wegens ziekte, afwezigheid of personeelstekort.

Thuis begint het werk pas

Wanneer de studenten thuiskomen van full-time stage, begint het tweede deel van de dag. Tussen de stage door maken ze hun bachelorpaper, op terugkomdagen of in aparte lesweken krijgen ze nog nieuwe theorie. Ze hebben reflecties, administratie en opzoekwerk dat achteraf wordt ondervraagd.

'Elke stage kom je nieuwe diagnoses en pathologieën tegen', zegt Silke. 'En die moet je opzoeken, met de juiste wetenschappelijke bronnen.' Omdat je de hele opleiding holt van stage naar les naar examens, lijdt het studentenleven daar ook onder.

Silke: 'Ik denk dat je ons kan vergelijken met werkstudenten in een opleiding met minder of geen stage. Uiteindelijk moeten wij ook werken en daarna nog schoolwerk doen voor de stage of de school zelf.' Door al het extra werk, hebben de studenten het soms nog zwaarder dan hun betaalde collega's. 'Al hebben zij wel het gezinsleven dat erbij komt kijken', stelt Marine.

Verdwenen vergoeding

Toen halverwege vorig academiejaar werd beslist om de stage toch niet te vergoeden, stelde zorgambassadeur Holtzer dat dit ook op vraag van de studenten was. Van de dertig studenten die waren ondervraagd, waren er volgens Holtzer maar vier voorstander van de stage.

Toch ondertekenden duizenden studenten een petitie om betaald te worden, en in de enquête van de Vlaamse Vereniging van Studenten zegt driekwart van de ondervraagden dat ze een vergoeding in het vierde jaar noodzakelijk vinden. Dat doet vragen rijzen over het inspraakmoment, dat in studentenkringen wel vaker gecontesteerd wordt.

Liep daar iets mis? 'Dat denk ik niet', vindt Holtzer. 'Hoogstens dat de samenstelling ook derdejaars bevatte die zouden afstuderen. Wat bleef bovendrijven was dat de studenten liever betere begeleiding dan vergoeding kregen en dat er niet mocht worden geraakt aan het studentenstatuut.'

Geen studentenjob meer

Door de stagevergoeding zouden verpleegkundestudenten te veel uren hebben voor het statuut van jobstudent, was een van de argumenten. Maar als verpleegkundestagiair heb je daar toch weinig tijd voor: in je vierde jaar werk je weken aan een stuk volle dagen, met regelmatig ook weekends.

In de enquête van de Vlaamse Vereniging van Studenten werkt driekwart van de studenten naast zijn studies, en een groot deel van hen doet dat om zijn studies te bekostigen. Maar het meest zorgwekkend: het overgrote deel van de werkende studenten verwacht financiële moeilijkheden te hebben in het vierde jaar.

Holtzer zegt zelf altijd voorstander te zijn geweest van het betaalde vierde jaar. 'De hogescholen en het werkveld hebben een gigantische kans laten liggen om een vernieuwende versie neer te zetten van de opleiding', stelt ze.

De hogeschoolinstellingen stonden volgens Holtzer weigerachtig tegen het betalende vierde jaar omdat ze niet wilden dat hun studenten werknemers werden of dat de werkgevers te veel in de pap te brokken zouden hebben.

'Spijt dat we er ooit hebben over nagedacht'

Holtzer heeft zelfs spijt dat ze ooit over het betaalde vierde jaar hebben nagedacht. 'Nu gebruikt iedereen dat om de opleiding te problematiseren. Als we gewoon hadden gezegd dat het een vierjarige opleiding wordt, dan zou iedereen dat normaal hebben gevonden en dan was het misschien gewoon gepasseerd.'

Volgens Silke zitten er niet meer zoveel studenten mee in dat ze niet betaald worden. 'Maar wel dat we nog altijd zoveel inschrijvingsgeld moeten betalen. Geen vergoeding meer krijgen is sowieso een domper, maar het is nog onlogischer dat wij 1000 euro betalen om te gaan werken.'

Dat de student in het vierde jaar een werkkracht is, is au fond niet waar volgens Holtzer. Er zijn duizenden studenten die stage lopen zonder betaald te worden. 'Bovendien is het niet zo dat dat vierde jaar niets kost aan de hogescholen. Door alle nodige begeleiding is dat zelfs duurder dan een docent les te laten geven voor een vol auditorium.'

Onkostenvergoeding

Op dit moment is het geluk hebben met je stageplaats of je een onkostenvergoeding krijgt en of je aan het personeelstarief in de cafetaria mag eten. In het regeerakkoord kondigde de Vlaamse regering een onkostenvergoeding aan, betaald door de werkgever. 'We zijn in stilte iets aan het voorbereiden en we hopen dat het al zal zijn voor de studenten die dit jaar afstuderen', laat het kabinet van minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) weten.

Wat de mentale druk in het vierde jaar nog zwaarder maakt, zegt Marine, is dat wanneer je faalt op de stage je weinig kansen hebt om dat in te halen. 'Je hebt voor een deeltje de zomer, maar wanneer het dan niet lukt loop je een grote vertraging op.'

Dat is een gevolg van de keuze om van het vierde jaar een stagejaar te maken. Waar de instellingen wel meteen aan kunnen werken volgens Marine, is een buffer tussen je stage en examens. Een veelgehoorde klacht is dat die soms heel snel op elkaar volgen, zonder goede recuperatie of voldoende studeertijd.

Geen spijt van vierde jaar

Waar Holtzer geen spijt van heeft, is de invoering van het vierde jaar op zich: 'We horen in het werkveld zelf dat er positief een verschil is tussen de studenten met vier jaar tegenover die met drie jaar. Dat maakt me ontzettend blij en fier.'

Het vierde jaar is ook niet helemaal uit vrije keuze ingevoerd: in de driejarige opleiding behaalden studenten nooit de door Europa vereiste 2300 uren stage. Om die stage-uren toch in de opleiding te krijgen, was een verlenging bijna noodzakelijk, zegt Holtzer: 'Anders hadden we nog maar achttien weken les kunnen geven over drie jaar.'

Het vierde jaar als quasi exclusief stagejaar invoeren in plaats van de uren meer te spreiden over de vier jaar was wel een eigen keuze. Zolang dat jaar betaald werd, was het vierde jaar eigenlijk een win-win voor studenten: een jaar meer ervaring én al loon krijgen. Het is maar de vraag wat nu overblijft van dat verhaal, vinden studenten.