Verkorte educatieve bachelor in de lift

Veel hogescholen zien een toename in de inschrijvingen voor hun educatieve bacheloropleidingen. Het totaal aantal studenten in een lerarenopleiding blijft wel nagenoeg constant in vergelijking met het vorige academiejaar. De toename die er toch is, lijkt zich vooral bij de studenten Secundair Onderwijs en bij de verkorte bachelor te situeren.

Het lerarentekort is dus nog niet direct opgelost, al zijn zowel hogescholen als studenten optimistisch. 'Ik denk dat de perceptie van de lerarenopleiding positiever is geworden de laatste jaren', vertelt Jannes Peeters die leerkracht Geschiedenis en Nederlands wil worden.

Secundair Onderwijs populair

Sinds 2011 is het aantal generatiestudenten (studenten die voor het eerste hoger onderwijs aanvatten) dat zich inschreef voor een educatieve bacheloropleiding in Vlaanderen sterk gedaald. Voor studenten Kleuter- en Secundair Onderwijs gaat het om 42% en voor studenten Lager Onderwijs ligt het percentage op maar liefst 45%.

In vergelijking met vorig jaar zijn de cijfers voor generatiestudenten wel weer omhoog beginnen te gaan. Vooral de inschrijvingen van studenten Secundair Onderwijs doen het fors beter. Over alle Vlaamse hogescholen heen gaat het om een stijging van 8,43%.

Die plotse toename is nog niet genoeg om van een kentering te spreken. Zo zijn de cijfers voor elk type onderwijsrichting nog steeds lager dan in 2020. Als ook niet-generatiestudenten in rekening worden gebracht, zijn de cijfers trouwens enkel significant gestegen voor studenten Secundair Onderwijs.

Verschillen tussen hogescholen

Hogeschool UCLL, die campussen heeft in Leuven en Limburg, was eind augustus nog heel optimistisch over haar voorlopige inschrijvingscijfers. Toen was sprake van een stijging van 25%; het is uiteindelijk 20% geworden. De sterkste stijging ligt voor UCLL bij de generatiestudenten Lager Onderwijs en Secundair Onderwijs. Concreet gaat het om respectievelijke stijgingen van 25% en 20%.

Dat het aantal studenten in een lerarenopleiding nauwelijks gestegen is, heeft te maken met grote verschillen tussen hogescholen. Volgens Greet Decin, programmadirecteur UCLL lerarenopleiding, zijn zij de enige grote lerarenopleiding in Vlaanderen die in totaal aantal studenten stijgt.

Ook de West-Vlaamse hogeschool Vives ziet een sterke toename in de inschrijvingscijfers. Bij hen gaat het over een toename van 18% voor nieuwe studenten en van 35% voor zij-instromers. Die tendens lijkt bevestigd te worden door de Antwerpse AP hogeschool. Al ziet zij een grotere stijging bij de studenten Lager Onderwijs dan bij de studenten Secundair Onderwijs.

Nieuwe geëngageerde generatie

Volgens Decin van Hogeschool UCLL is het lerarentekort een belangrijke reden dat sommige cijfers gestegen zijn. 'Het nieuws bepaalt zeker mee de studiekeuze van jongeren en zij-instromers. Nadat tijdens de pandemie de gezondheidszorg prominent in het nieuws kwam, stegen onze inschrijvingen voor verpleegkunde met 30%', meent ze.

'Vermoedelijk is de werkgelegenheid die uit het lerarentekort volgt ook een troef voor studenten', meent Noël Selis, directeur Onderwijs van Vives. Die veronderstelling wordt bevestigd door Febe Roelens die aan diezelfde hogeschool studeert. 'Het lerarentekort zorgt voor een geruststelling qua werkzekerheid', vertelt zij.

Zowel UCLL als Vives wijzen het maatschappelijk engagement van de nieuwe lichting studenten aan als een belangrijke beweegreden. 'De jeugd wil het verschil maken, en dat kan bij uitstek als leraar', aldus Decin van UCLL. 'Jongeren willen betekenis genereren door als leraar mee te schrijven aan de toekomst', bevestigt Selis van Vives.

Stijging bij verkorte educatieve bachelor

Naast de klassieke lerarenopleidingen zit ook de verkorte educatieve bachelor in de lift. Bij AP hogeschool gaat het om een stijging van 75%. Bij hogeschool UCLL stellen ze zelf een verdubbeling van het aantal studenten voor die opleiding vast.

Die groeiende populariteit van de verkorte educatieve bachelor aan hogescholen heeft ook een effect op de gemiddelde leeftijd van de studenten in die richtingen. In Vlaanderen zijn hogeschoolstudenten ouder dan 25 het sterkst vertegenwoordigd in de onderwijsrichtingen. Maar liefst 32,6% van de studenten in een onderwijsrichting behoort tot die leeftijdscategorie.

Volgens Ingrid Van der Veken, departementshoofd onderwijs en training aan AP Hogeschool heeft die stijging niet alleen met het lerarentekort te maken. 'We werken nu met blended learning, waardoor het aantal fysieke contactmomenten beperkt wordt', stelt ze. Die onderwijsvorm blijkt uit de cijfers populair te zijn bij zij-instromers.

Lerarentekort niet belangrijkste motivatie

Wanneer we studenten vragen naar hun motivatie, komen de beweegredenen die de hogescholen herkennen ook bovendrijven. Zo was voor Jannes, student aan UCLL, het lerarentekort zeker een reden om voor deze opleiding te kiezen. 'Ik durf mij de gevolgen voor het onderwijs niet in te beelden als er plots geen leerkrachten meer zouden zijn', verduidelijkt hij. Volgens hem denken veel van zijn medestudenten er ook zo over. 'Dit probleem moet opgelost worden!', reageert hij.

Niet alleen emotionele maar ook praktische gevolgen van het lerarentekort lagen aan de basis van de studiekeuze van de bevraagde studenten. Zo geeft Jannes aan getwijfeld te hebben tussen verschillende richtingen, maar dat werkzekerheid hem over de streep heeft getrokken.

Anoushka Van Asbroeck, die aan UCLL studeert, vindt wel dat dat nooit de enige reden mag zijn om voor de richting te kiezen. 'Leerkracht zijn is niet enkel kennis overbrengen, er komt heel wat meer bij kijken', voegt ze toe.

Hoewel het lerarentekort meespeelt in hun studiekeuze, was het niet datgene dat hen naar de richting heeft geleid. Zo geeft Jannes aan dat de inhoud van de job het bij hem gedaan heeft. 'Voor een klas staan lijkt mij veel leuker dan de hele dag achter een scherm zitten.' Bij Febe heeft haar ervaring als monitor bij Kazou haar overtuigd.

Genderbalans niet in evenwicht

Waar het onderwijs vijftig jaar geleden nog een mannenberoep was, zijn het nu vooral vrouwen die voor de klas staan. De inschrijvingscijfers van de bevraagde hogescholen bevestigen die evolutie. Zo heeft UCLL bijna 70% vrouwelijke studenten en Vives maar liefst 76% vrouwelijke studenten in haar lerarenopleidingen.

Het verschil lijkt het kleinst bij de studenten die kiezen voor het Secundair Onderwijs. Zo kent UCLL zelfs een gelijke genderverdeling voor die richtingen. Dat staat in schril contrast met de 95% vrouwen die bij hen voor Kleuteronderwijs kiezen. Ook AP Hogeschool erkent dat de balans meer in evenwicht is bij Secundair Onderwijs dan bij andere richtingen.

Dat de genderbalans duidelijk naar één kant overhelt, heeft een aantal negatieve gevolgen. Volgens Decin van UCLL heeft het gebrek aan mannen en leraren met een migratieachtergrond of beperking een impact op de zelfontwikkeling en sociale mobiliteit van jongeren uit kansengroepen. 'Het zorgt voor minder diverse, inspirerende en motiverende rolmodellen', voegt ze toe.

Verschillen tussen vakken groot

Jannes was verbaasd toen hij vaststelde dat over de hele opleiding de verhouding tussen mannen en vrouwen redelijk gelijk was. 'Ik had in het middelbaar namelijk zelf meer vrouwelijke dan mannelijke leerkrachten', verklaart hij. 'Het was een aangename verrassing', voegt hij toe.

Hij geeft aan dat de verschillen tussen vakken wel groot zijn. Zo is in zijn geschiedenisklas slechts een vijfde vrouwelijk. Bij zijn tweede vak is dan weer minder dan de helft mannelijk. Anoushka bevestigt dat. 'In de les biologie is de verhouding gelijk, bij gezondheidsopvoeding zitten dan weer maar twee mannen.'

Toekomst rooskleurig

De bevraagde hogescholen zijn allemaal optimistisch over de toekomst. 'Positieve campagnes vanuit de lerarenopleiding en de overheid doen hopelijk de negatieve teneur in de heersende media kantelen', aldus de directeur Onderwijs van Vives. Hij gelooft dat de stijgende tendens nog even zal aanhouden.

Van der Veken van AP Hogeschool herinnert eraan dat inschrijvingscijfers meestal samenhangen met de economische context. Het valt dus nog af te wachten hoe de cijfers zullen evolueren de komende jaren.

Bij UCLL liggen ze dan weer wakker van de impact die politieke beslissingen op het onderwijs kunnen hebben. 'Ik betwijfel of centrale toetsen in het leerplichtonderwijs of starttoetsen in de lerarenopleiding ons onderwijs ten goede zullen komen', verduidelijkt Decin van diezelfde hogeschool.