Universiteit of universitas?

De masteropleiding rechten professionaliseert. Zowel faculteit Rechtsgeleerdheid als student is voorstander van een masterprogramma waarin soft skills meer aan bod komen. ‘We hebben het gevoel dat de opleiding in het algemeen te academisch is en meer mag neigen naar de professionele kant’, aldus Bryce Deprez, facultair voor FORS.

Vorig jaar werden de basisprincipes voor de hervorming vastgelegd en goedgekeurd door de faculteitsraad. Deze wordt nu geconcretiseerd. Daarbij komt her er vooral op neer meer vaardigheden in de opleiding te verwerken. ‘Dat wordt soms verkeerd verstaan of restrictief ingevuld. Het gaat terug op de visie van de KU Leuven om aan de disciplinaire future self van studenten te werken’, zegt vicedecaan Onderwijs Dirk Van Daele. Los van technische bagage, moeten studenten ook een persoonsvorming krijgen.

Bedoeling is dus niet zozeer de juridische vaardigheden aan te scherpen, maar wel ruimere professionele capaciteiten zoals leiderschap, mediation en negotiation skills. Om dat programma praktisch uit te werken, denkt de faculteit aan cross-overs met andere faculteiten. ‘Onze ambitie is om de programmahervorming in de loop van januari aan het rectoraat te kunnen overmaken.’

Vakschool

De wens om meer human skills in het curriculum te verwerken, wordt alvast ondersteund door onderzoek. Deze skills zouden van groot belang zijn op de werkvloer. Bovendien overschatten jongeren vaak hun kunnen op dat vlak, althans volgens werkgevers.

Dat lijkt de obsessie met vaardighedenonderwijs te kunnen verklaren. Want ook in andere faculteiten waart het spook der skills. Een tendens die niet door iedereen kan worden gesmaakt. Mathijs Lamberigts, decaan van de faculteit Theologie en Religiewetenschappen, verzet zich tegen de professionalisering. ‘Vandaag de dag moet alles functioneler. Dat vind ik niet het beste voor een universitaire opleiding.’ Het onderwijs richt zich te hard op direct inzetbare vaardigheden. ‘Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat we terug aan het afglijden zijn naar vakscholen.’

Hoe professioneel kan een academische opleiding zijn? ‘Universitaire opleidingen zijn nooit academisch sensu stricto geweest’, reageert Hilde Crevits, minister van Onderwijs. ‘Ze zijn allemaal academisch, maar dat sluit niet uit dat ze de student voorbereiden op de arbeidsmarkt.’ Zolang ze niet afstappen van hun brede en wetenschappelijk karakter, ziet de minister geen probleem met beroepsgerichte opleidingen die specifieke vaardigheden aanleren.

Opvallend: zelfs de doctoraatsopleidingen professionaliseren. Zij die doctoreren aan de KU Leuven worden via workshops en individuele begeleiding aangespoord om hun transferable skills bij te spijkeren, zoals organisatie en werken in teamverband. Reden? 90% van de doctorandi bouwt geen academische carrière uit en komt uiteindelijk (vaak ongewild) op de reguliere arbeidsmarkt terecht. ‘Doctoraatshouders moeten het beeld kunnen wijzigen bij potentiële werkgevers dat ze als onderzoekers in hun ivoren torentje leven’, klinkt het bij de universiteits YouReCa Career Center.

Manager vs. filosoof

De arbeidsmarktgerichtheid van de universiteit leek ook een inzet bij de rectorverkiezingen. Waar op en top intellectueel Rik Torfs werd gezien als de verdediger van de artes liberales, werd tegenkandidaat Luc Sels gekarikaturiseerd als de koele manager voor wie onderwijs vooral moet renderen.

Volgens de rector, als arbeidssocioloog expert in de materie, kan er niet direct gesproken worden van een trend. ‘Geneeskunde, rechten, ingenieurswetenschappen… Voor een aantal opleidingen is het altijd zo geweest dat ze heel arbeidsmarktgericht zijn.’ Wel ontstaat er volgens hem een nieuwe discussie over het belang van stages en in company projecten binnen de opleidingen, ook voor faculteiten zoals pakweg Letteren of Wijsbegeerte.

What’s in a name?

‘In de discussie wordt alles wat neigt naar praktijk gezien als tegengesteld aan academisch, terwijl dat het helemaal niet hoeft te zijn’, zegt Sels. ‘We willen toch dat mensen in reële context kunnen toepassen wat ze aan wetenschappelijk denken hebben geleerd?’

Sels verwijst naar surveys bij werkgevers, die juist steeds minder direct inzetbare vaardigheden verwachten. Wel kritisch, creatief en probleemoplossend denken, integriteit en nieuwsgierigheid zijn felbegeerd op de arbeidsmarkt. ‘Dat zijn allemaal competenties die je ook in academisch onderzoeksgedreven onderwijs terugvindt.’

Al is er nog een verschil tussen algemeen professionele skills en vaardigheden die specifiek aan een beroep zijn gelinkt. Ook dat vindt Sels niet problematisch. ‘Neem nu pleiten in de opleiding rechten. Is dat professioneel? Is dat academisch? Het is nodig dat het erin zit, punt.’ Dergelijke vaardigheden kennen volgens de rector dus zeker een plek in universitaire opleidingen ‘omdat het technieken zijn die zich baseren op heel wat academische know-how.’

Hollands heil

Daarmee vervalt men al snel in semantische discussies. Hoe je het ook noemen wilt: skills zijn up and coming. Waait er een noorderwind? In de discussie wordt vaak verwezen naar het Nederlandse onderwijsmodel. De colleges zijn er steeds interactief. Examens vereisen minder blokwerk, maar meer praktische toepassing. Ook alternatieve verwerkingsopdrachten en groepswerken behoren er meer tot de onderwijstraditie dan in het studieuze Vlaanderen.

Nochtans denkt Leuven nog niet aan de boeken toeslaan. Faculteiten benadrukken dat de extra skills niet ten koste gaan van een meer academische invulling. ‘In de opleiding blijft een stevige basis aan theoretisch verdiepende vakken. Er zal dus zeker niet ingeboet worden op het academische karakter’, zegt Bea Maes, decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen.

Competentieonderwijs doet op die manier vragen rijzen over studielast. Wordt de druk voor studenten niet heel hoog als ze zowel op professioneel als academisch vlak moeten scoren? De faculteit Rechtsgeleerdheid maakt er geen geheim van haar masterprogramma te gemakkelijk te vinden en deze via praktische opleidingsonderdelen te willen verzwaren. ‘Het werkveld is nu eenmaal behoorlijk veeleisend’, klinkt het bij Maes.

Maar is de aula überhaupt de beste plek om skills zoals team work, communicatie- en presentatievaardigheden te verwerven? In extracurricular engagement kunnen studenten op organische wijze ervaring opdoen. Althans, als daar de ruimte voor bestaat. Dat onderkent Sels. ‘Er moet zuurstof in het curriculum blijven bestaan om dergelijk engagement mogelijk te houden. Zo verwerft men die skills vanuit een intrinsieke motivatie.’