Studentenraad vindt zichzelf democratisch genoeg

De universiteitsbrede studentenraad van de KU Leuven (Stura) herwerkt haar participatiereglement. Dat reglement schetst de voorwaarden voor de relatie van Stura tot de KU Leuven en haar studenten. Het huidige participatiereglement dateert al van 2016 en is dus aan vernieuwing toe.

Centraal in de rol van Stura aan de KU Leuven staat het begrip medebestuur. Sinds enkele jaren is Stura namelijk in bijna alle overlegorganen van de KU Leuven aanwezig. In 2020 kwam daar een zitje in het Gemeenschappelijk Bureau (GeBu) bij. Dat is als vergadering van de rector en zijn vicerectoren, het de facto sturend orgaan van de KU Leuven.

Meebesturen heeft heel wat voordelen, maar brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Zowel naar de universiteit als naar de student. Zijn vertegenwoordigers wel transparant over wat ze achter gesloten deuren allemaal beslissen? Studentenvertegenwoordigers erkennen dat het schoentje daar soms nog knelt: 'Dat is misschien ons grootste democratisch deficit.'

Skin in the game

Stura is niet van de ene dag op de andere medebestuurder geworden van de KU Leuven. Het maakt deel uit van een langer proces waarbij studentenvertegenwoordiging een steeds belangrijkere rol kreeg toebedeeld. Nu zijn ze een volwaardige partner geworden en zijn ze bijna in alle lagen van het bestuur aanwezig.

Volgens voormalig Stura-voorzitter Pepijn Nollet is het medebestuur organisch gegroeid. Het permanente zitje in het GeBu was dus slechts het sluitstuk van die evolutie, al zij het een heel belangrijke stap. Bij de rectorsverkiezing van 2005 kwam medebestuur eindelijk op tafel te liggen. Het was ererector Marc Vervenne die hen uiteindelijk een waarnemend zitje gaf. Sels gaf hen in 2020 dan eindelijk een permanent zitje. 'Stura was daar zelf vragende partij voor, en Sels heeft ons dat gegeven', aldus Nollet.

'Maar medebestuur is zeker geen luxepositie', steekt huidig voorzitter Toon Robberecht van wal. Hij is ook een grote voorstander, maar wijst op de verantwoordelijkheden die het met zich meebrengt. 'We beslissen altijd in consensus. Dus regelmatig halen we iets binnen, maar soms ook niet', vervolgt hij.

Stap voor stap

Voor haar representativiteit berust Stura op een getrapt systeem. Alle beslissingen moeten in theorie genomen worden door de Algemene Vergadering (AV). In die AV hebben per faculteit een vooraf vastgelegd aantal vertegenwoordigers stemrecht. Die studentenvertegenwoordigers zijn ingedeeld in facultaire overlegorganen (FO's).

Vertegenwoordigers worden op hun beurt verkozen via hun faculteit. Voor sommigen gebeurt dat samen met de kringverkiezing, anderen hebben dan weer een rechtstreekse verkiezing. Nog anderen, zoals de studenten van Letteren, trekken het principe van het getrapt systeem nog wat verder door. Bij hen kunnen enkel opleidingsvertegenwoordigers uit de kringen hun FO-voorzitter verkiezen.

Om dat getrapt systeem democratisch te maken, moet de AV representatief vormgegeven worden en moeten de studentenvertegenwoordigers voldoende input verzamelen bij de brede studentenpopulatie. 'Ons systeem voorziet een constante mogelijkheid daartoe', geeft Robberecht aan.

Volgens de studentenvertegenwoordigers die in die AV zetelen, is zo'n algemene vergadering cruciaal om te voorkomen dat het bestuur niet haar eigen mening doordrukt. Wander De Nies, die als praeses van LBK ook FO-voorzitter is, vindt dat de AV's zelf zeer democratisch verlopen.

Smeken om input

Op het niveau van Stura wordt input gevraagd via de jaarlijkse examenbevraging: 'Daar bereiken we 13.000 individuele studenten mee', vertelt Robberecht. Daarnaast wordt er soms specifiek naar input gevraagd rond bepaalde thema's, maar de meeste input wordt verzameld door de FO's. Die doen dat aan de hand van onderwijsvergaderingen en informeel overleg met jaarverantwoordelijken.

Volgens Robberecht hoeft Stura dan ook zelf geen input te verzamelen om representatief te zijn: 'Omdat we via de AV voelsprieten hebben in de hele universiteit, komen de belangrijke zaken altijd wel tot bij ons.' Al geeft Robberecht toe dat het zeker beter kan. 'Maar studenten die echt iets onderwijsgerelateerd op hun lever hebben liggen, zullen altijd de weg vinden', maakt hij zich sterk. Volgens hem zijn zowel Stura als de FO's bereikbaar, al blijft dat een continu werkpunt.

Vertrouwen lijkt in dat proces van cruciaal belang. Chloë Wilssens vertrouwt er als FO-voorzitter van FORS (Faculteit Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen) op dat Stura hun belangen naar behoren verdedigt. De Nies van LBK vindt dan weer dat Stura de FO's vertrouwt om standpunten vorm te geven op basis van input van studenten.

Desondanks wordt de representativiteit van Stura en haar standpunten af en toe in vraag gesteld, soms zelfs vanuit de universiteit. 'De vraag of we de studenten wel echt vertegenwoordigen, komt soms bovendrijven. Vooral als de KU Leuven het ergens niet mee eens is', geeft Robberecht toe. Volgens hem laat het rectoraat zich daar niet toe verleiden, maar moeten anderen er wel mee opletten. 'Representativiteit is zeker niet ons grootste probleem', aldus Robberecht.

Vertegenwoordigers op de hoogte

Naast input verzamelen, moet Stura ook berichten over de beslissingen die ze neemt. Om als democratisch bestempeld te kunnen worden, is transparantie uitermate belangrijk. Dat gebeurt tweewekelijks in de AV. 'En soms worden we tussendoor op de hoogte gehouden via de groepschat', vult Wilssens aan.

FO's hebben het gevoel dat Stura transparant genoeg is tegenover hen. 'Als er last minute beslist moet worden, wordt dat altijd naar ons gecommuniceerd', vertelt Wilssens. 'Ook over delicate onderwerpen is men altijd transparant naar ons toe', vervolgt ze.

De Nies bevestigt dat: 'Het stemt me gelukkig dat we ook in confidentiële zaken inspraak krijgen.' Hij is blij dat alles zo openlijk aan bod kan komen. 'Er wordt meestal ook naar consensus gestreefd, dus iedereen zijn mening komt aan bod.'

De Nies laat wel een opening: 'Het is natuurlijk moeilijk om te weten of Stura ergens transparant over is, als dat niet op de AV aan bod komt.' Al heeft hij niet het gevoel dat er veel zaken worden doorgevoerd zonder enige vorm van overleg. 'Ik heb nog nooit een aanleiding gezien om het vertrouwen in vraag te stellen.'

Volgens Nollet was er in zijn jaar soms wel de vraag wat er gedaan werd met de input die tijdens algemene vergaderingen verzameld werd: 'De AV ziet uiteindelijk maar een fractie van wat er allemaal beslist wordt. Wat ooit al aan bod kwam of vanzelfsprekend is, wordt niet steeds herhaalt.' Robberecht bevestigt dat: 'De belangrijkste studentgerelateerde punten worden consequent gebracht, maar we moeten ervoor zorgen dat AV's niet te langdradig of te saai worden, anders komt er niemand meer naartoe.'

Transparantie een werkpunt

Of Stura wel voldoende transparant is tegenover de brede studentenpopulatie over wat de KU Leuven beslist op basis van de input van Stura, is een andere vraag. Zowel Nollet als Robberecht slaan mea culpa: 'Dat is nog ons grootste werkpunt.' Volgens Nollet kan Stura op dat vlak nog het meest verbeteren om democratischer te worden, al moeten studenten er ook in geïnteresserd zijn. 'Voorgangers hebben geprobeerd om daar verder in te gaan of zijn daar door onvoorziene omstandigheden niet aan toegekomen', vervolgt hij. Nog meer inzetten op transparantie kan volgens hen dus zeker een meerwaarde hebben voor de toekomst.

Al is het niet de taak van Stura om rechtstreeks met de student in contact te staan, en mag de legitimiteit van Stura daar niet van afhangen. 'We communiceren dan ook bitter weinig over standpunten, en al zeker niet over beslissingen.' Hij legt de verantwoordelijkheid daarvoor uitdrukkelijk bij de FO's.

De FO's hebben inderdaad de structuren om dat efficiënt te doen en staan ook dichter bij de student. Wilssens vertelt dat op hun Open Onderwijsvergaderingen ook Stura-puntjes aan bod komen. Nollet maakt de randbemerking dat enkel studenten die aanwezig zijn dan op de hoogte gebracht worden: 'Maar sommigen, zoals FORS en STAR, communiceren ook over zulke zaken op sociale media. Eigenlijk zouden ze dat allemaal moeten doen.'

Sommige andere Vlaamse studentenraden communiceren uitgebreider over hun standpunten naar de student. 'We kunnen veel leren van de Gentse Studentenraad qua transparantie', geeft Nollet aan. 'Maar geen enkele studentenraad heeft zo veel volk op zijn algemene vergaderingen als wij', voegt Robberecht toe. 'De voordelen die daarmee gepaard gaan, kunnen andere studentenraden niet aanbieden.'

In het algemeen belang

Naast de structuur van Stura, spelen uiteraard ook de studenten die aan de knoppen zitten een belangrijke rol in hoe democratisch en transparant Stura handelt. Stura is opgedeeld in een Algemeen Bureau en een Dagelijks Bureau. De leden daarvan worden verkozen door de AV volgens een kiesprocedure die vastgelegd is in het participatiereglement. Robberecht denkt niet dat er door de herziening van dat reglement grote wijzigingen zullen zijn in de kiesprocedure.

In tegenstelling tot sommige andere studentenraden gebeurt die verkiezing dus niet direct, maar ook getrapt. Volgens zowel Nollet als Robberecht, beiden volgens die procedure verkozen, heeft dat alleen maar voordelen. 'Als je op het universitaire niveau direct verkozen bent, kan je het gevoel krijgen een veel breder mandaat te hebben. Dat hebben wij niet', meent Robberecht. Hij vervolgt dat ze daarom zo veel moeten terugkoppelen naar de AV en de brede studentenpopulatie bevragen via hun examenbevraging.

Robberecht en Nollet zijn het ook eens dat de manier waarop je verkozen wordt minder belangrijk is dan wie er uiteindelijk het mandaat krijgt. 'Onze legitimiteit berust niet op de manier waarop we verkozen zijn', meent Robberecht. 'Stura is een mix van directe democratie en technocratie. Stura-mandatarissen handelen naar het algemeen belang en koppelen voor input constant terug', vervolgt Nollet. 'We halen onze input bij de student, dus het maakt uiteindelijk niet uit wat wij daar persoonlijk over denken.'

Robberecht gaat daarmee akkoord: 'Stura kan nog een tandje bijsteken op vlak van transparantie, maar ons systeem maakt ons legitiem.' Hij stelt dat mensen die verkozen worden op basis van capaciteiten en niet op basis van een programma het best de student kunnen vertegenwoordigen: 'Net zoals de Franse revolutionairen, streven we naar het algemeen belang.'