Studenten analyseren strafzaken in 'Voordeel van de twijfel'

In 2021 lanceerde de KU Leuven het onderzoeksproject 'Voordeel van de Twijfel', waarvoor laatstejaars masterstudenten van verschillende faculteiten gedurende één academiejaar intensief samenwerken. Tijdens het project onderzoeken ze strafzaken waarin de veroordeelde beweert onschuldig te zijn.

Het onderzoeksproject wordt gecoördineerd door professoren en assistenten van de faculteiten Rechtsgeleerdheid en Criminologische Wetenschappen, en Biomedische wetenschappen. De professoren Henry Otgaar (Criminologische Wetenschappen), Frank Verbruggen (Rechten) en Bram Bekaert (Biomedische Wetenschappen) leiden het project.

De KU Leuven liet zich voor 'Het voordeel van de twijfel' inspireren door Nederland. Daar bestaat een gelijkaardig project aan de Vrije Universiteit Amsterdam, waar studenten onderzoek doen naar gerechtelijke dwalingen. Advocaten hebben zo al enkele keren met succes de herziening van een zaak verkregen.

Law in action

Met het onderzoeksproject wil de KU Leuven studenten een eerste praktijkervaring met wetenschappelijk onderzoek aanbieden. Studenten voeren zelf onderzoek naar elementen uit oude rechtszaken die toen niet onderzocht werden. Ze worden daarin bijgestaan door ervaren medewerkers.

In groepen van tien gaan de studenten na of het gerechtelijk onderzoek correct is verlopen. Ze mogen daarvoor reconstructies, veldwerk of experimenten uitvoeren. Het forensische bewijs dat tijdens de rechtszaak verzameld werd, is daarbij erg belangrijk.

Het is weliswaar verboden voor de studenten om in contact te komen met personen die betrokken zijn bij de zaak. Het gaat immers om waargebeurde feiten die bepleit zijn geweest in een rechtbank.

Wat wel kan, is getuigenverklaringen toetsen aan de feitelijke omstandigheden van de zaak. Dan gaat het onder meer over het uur van zonsondergang en de aanwezigheid van straatverlichting op de dag van de feiten, verklaart Luka Beeckmans, student Criminologische Wetenschappen en voormalig deelnemer aan het project.

Traject van het project

Tweewekelijks komen de studenten samen om hun vorderingen te bespreken. Daarbovenop volgen de studenten wekelijks lab-meetings, waarbij ze les krijgen over rechtspsychologisch onderzoek en gastsprekers uit binnen- en buitenland uitgenodigd worden. De studenten kunnen ook een verzoek indienen om hun bevindingen individueel te bespreken met een expert.

Deelnemers moeten de resultaten van het onderzoek op het einde van het jaar bundelen in een syntheseverslag. Op basis van dat syntheseverslag kan de advocaat van een veroordeelde een herzieningsaanvraag indienen als blijkt dat er nieuwe elementen aan het licht zijn gekomen.

Studenten tevreden

Elise Heymans, student Biomedische Wetenschappen en tevens voormalig deelnemer, kijkt met een positief gevoel terug op het project: 'Het was heel leuk om de theorie om te zetten in de praktijk. We kregen tijdens colleges wel uitleg over bepaalde technieken, maar het is nog iets anders om daar effectief mee aan de slag te gaan.'

Daar is Aline Bertrem, laatstejaars in de Onderzoeksmaster Rechten, het mee eens: 'Ik heb tijdens het project veel bijgeleerd over verhoortechnieken en ben meer te weten gekomen over hoe bepaalde factoren de betrouwbaarheid van het forensisch bewijs en getuigenverklaringen kunnen beïnvloeden.' Bovendien vindt ze het multidisciplinaire element een waardevolle aanvulling op haar studie.

Toch verliep de interne besluitvorming niet altijd even vlot. 'Op het einde moesten we een standpunt innemen over welk scenario het waarschijnlijkst was. Dat was lastig aangezien we met tien personen met elk een ander perspectief moesten beslissen', stelt Bertrem.

Vanop Erasmus

Heymans beaamt: 'Het was sowieso een uitdaging om wekelijks zoveel mensen samen te krijgen. Iedereen heeft andere lessen en sommigen waren zelfs op Erasmus met een serieus uurverschil. Er zal altijd weleens discussie of kritiek zijn, dat heb je ook in kleinere groepswerken. Toch vind ik dat we een mooi resultaat hebben afgeleverd.'