Saluut aan André Oosterlinck, de Napoleon van Vlaanderen

André Oosterlinck, ererector en huidig voorzitter van de Associatie KU Leuven, ontvangt ons hartelijk in zijn kantoor: 'Ik heb dat nog nooit meegemaakt, vier mensen van Veto die mij komen interviewen. Zelfs toen ik rector was, is dat nooit voorgevallen.'

De Associatie is het samenwerkingsverband tussen de KU Leuven en hogescholen Vives, UCCL, Thomas More, Odisee en LUCA School of Arts. Oosterlincks carrière daar loopt op 31 december ten einde. Als een ware Napoleon van Vlaanderen drukte hij decennia lang zijn stempel op de KU Leuven en het hoger onderwijs in het algemeen.

U was erbij sinds het ontstaan van de Associatie. Waarom was zo'n structuur nodig?
André Oosterlinck: 'Voor mij was het twintig jaar geleden duidelijk dat we een zeer eigenaardig systeem hadden. We hadden academische opleidingen aan zowel de universiteiten als de hogescholen. Academische opleidingen zijn onderzoeksgebaseerd en voor onderzoek heb je toch een minimum aan concentratie van middelen nodig.'

'Bij aanvang van mijn rectoraat bracht minister Luc Van den Bossche (SP) het aantal zeer kleine hogescholen van 202 terug naar 27. Doorheen de uitbouw van onze associatie hebben we onze 13 hogescholen teruggebracht naar 5.'

Hoe is de vorming van de Associatie verlopen?
'Toen ik rector was, was Karel De Gucht voorzitter van de VLD (Vlaamse Liberalen en Democraten, voorloper van de Open VLD, red.). Hij wenste om het hoger onderwijs te verdelen in associaties per provincie en Brussel. Wij waren daar niet mee akkoord. Een jaar voor het decreet op associatievorming er kwam, hebben wij met alleen vrije instellingen een associatie gevormd.'

Ziet u de vorming van de Associatie als uw grootste verwezenlijking?
'Wel, ik heb drie dingen op hetzelfde moment gerealiseerd. Zo was ik medeoprichter van LERU (League of European Research Universities, red.), een verzameling van de Europese topuniversiteiten.'

'Daarnaast heb ik in het universitair ziekenhuis een grote bestuurlijke hervorming doorgevoerd omwille van financiële problemen. Ook het toelatingsexamen Geneeskunde en het semestersysteem werden onder mijn rectoraat ingevoerd.'

'Ik heb de Associatie opgericht. Verder zijn er nog andere zaken waar ik trots op ben, zoals het financieringssysteem van de universiteit en de hogescholen en het nationaal ziekenhuisnetwerk van ons universitair ziekenhuis.'

'Ten slotte denk ik dat de goede werking van LRD (KU Leuven Research & Development is de dienst voor kennis- en technologietransfer van de Associatie KU Leuven, red.) ook heel belangrijk is. Zo hebben we het Gemma Frisius Fonds opgezet samen met twee grootbanken, om middelen te voorzien voor de spin-offs van de KU Leuven.'

Heeft de KU Leuven alle vrije instellingen aan zich kunnen binden door haar katholieke oorsprong alleen, of ook door haar reputatie van kwaliteit?
'Een combinatie van de twee, denk ik. Voor katholieke instellingen in Gent, Antwerpen, Brussel en Hasselt betekende het plan van De Gucht dat je als vrije instelling in een minderheidspositie zou terechtkomen.'

'De toekomst van die hogescholen was toen onzeker en we hebben daar gebruik van gemaakt. We hadden toen de uitspraken "Wie niet meekan, is een vogel voor de Karel" en ook "Waar men gaat langs Vlaamse wegen komt men de Associatie van de KU Leuven tegen.'''

'Het katholieke aspect was eerder een aspect van vrijheid. De andere universiteiten waren toen allemaal rijksinstellingen. Zo heeft de minister van Onderwijs voor lange tijd de proffen benoemd in Gent. Bovendien vonden katholieke hogescholen kwaliteit belangrijker dan de andere hogescholen. Daarom dat ik altijd de "K" van kwaliteit gebruik als ik over de KU Leuven spreek.'

De universiteit heeft de hogescholen aan zich gebonden. Is er sprake van een hiërarchische verhouding tussen de universiteit en hogescholen?
(lacht) 'Ik spreek nooit van niveaus, maar van abstractieniveaus, want men is daar zeer gevoelig voor, en terecht. Maar iedereen is akkoord dat het abstractieniveau aan de universiteit hoger is dan aan de hogescholen.'

'Op dit moment hebben we vijf algemeen directeurs en een rector die echt geloven in de goede samenwerking. Zij zien dat er een taakverdeling is, en dat die verdeling ervoor zorgt dat we het globale pakket kunnen aanbieden aan de studenten. De samenwerking zorgt er overigens voor dat studenten makkelijker de overgang van hogeschool naar universiteit kunnen maken en omgekeerd.'

Zijn er nog verwezenlijkingen waar u met trots op terugkijkt?
'Ja, ik heb bijvoorbeeld van de rector van de Kulak (KU Leuven campus Kulak Kortrijk, red.) een vicerector gemaakt.De Kulak heeft toch een iets andere invulling dan andere campussen.'

'De Kulak is echt multidimensionaal. Ze biedt opleidingen aan gaande van Geneeskunde tot en met humane richtingen. De Kulak stamt ook af van vele faculteiten, terwijl de andere campussen maar een of twee faculteiten betreffen. Daarom zal de campus altijd speciaal blijven.'

Samenwerking met rectoren

Hoe verliep de samenwerking met de rectoren van de andere universiteiten?
'Met de rector van de UGent (Andreas De Leenheer, rector tussen 1997 en 2001, red.) ging dat zeer goed. Ze noemden ons "de Andrés". Wij hadden samen zeventig procent van de Vlaamse studenten. Wanneer we overleg hadden, hadden we dus al beslist wat we gingen doen en de anderen moesten maar meedoen (lacht), hoewel we eerst naar hun verzuchtingen luisterden en er rekening mee hielden.'

Hoe verliep de samenwerking met de rectoren van de KU Leuven ten tijde van de Associatie?
'Oh, dat was wisselend. Met mijn opvolger, Marc Vervenne (rector tussen 2005 en 2009, red.), was dat het moeilijkst, dat is altijd zo. Hij was mijn vicerector geweest en wilde zich wat afzetten. Uiteindelijk hebben we dat redelijk snel opgelost (Marc Vervenne is na een termijn gestopt door een 'negatieve evaluatie' van de Bijzondere Universiteitsraad, red.).'

'Ik heb Rik Torfs (rector tussen 2013 en 2017, red.) heel goed leren kennen toen hij professor was in kerkrecht. Wanneer hij optrad tegen de kardinaal heb ik hem al verschillende keren in mijn bureau gehad om te zeggen: "Stop nu eens een keer, Rikske, want dat is onze grote baas hè. Je moet niet altijd de moeilijke uithangen."'

'De huidige rector heb ik zeer goed leren kennen toen hij verantwoordelijk was voor de integratie van de opleidingen handelswetenschappen in de economische wetenschappen. Dus ik ken Luc Sels als zeer goed decaan. En hij is een goede rector, denk ik. Hij heeft het makkelijk gehaald tegen zijn tegenstander. Rik Torfs was enorm geschrokken en onder de indruk dat hij niet herkozen was.'

Rectorverkiezingen naar de prullenbak?

In verband met de rectorverkiezingen: moeten rectoren volgens u verkozen worden?
'Ik heb als rector gezegd: "Collega's, jullie zijn allemaal wetenschappers, dus objectieve feiten zijn belangrijk voor jullie. Ik stel vast dat andere universiteiten die beter gerangschikt zijn dan wijzelf hun rectoren niet verkiezen maar aanstellen." Ho ho ho ho, waren ze kwaad (lacht). Maar ik hield ervan, om zo nu en dan een beetje te confronteren.'

Denkt u dat er minder geschikte mensen op de plaats van een rector komen bij verkiezingen?
'Ja. In Nederland en Denemarken stelt men de rectoren ook aan. Maar je moet wel een systeem hebben dat gebaseerd is op een duidelijk profiel en dat een goed samengestelde zoekcommissie heeft, waarbij de aanstelling niet doorgaat als de meerderheid van de academici zich negatief uitspreekt. Dan bereik je een evenwicht.'

Krijgen studenten en personeel een vals gevoel van beslissingsmacht bij een verkiezing?
'Eigenlijk wel.'

Kritisch over studentenvertegenwoordiging

Momenteel is er een zitje in het Gemeenschappelijk Bureau voorbehouden voor een studentenvertegenwoordiger. Wat vindt u daarvan?
'Wat heel belangrijk is, is dat je een systeem hebt waarbij je zeer duidelijk kan capteren wat er leeft bij studenten. Moeten ze daarvoor meebesturen? Niet noodzakelijk.'

'Ik heb ook altijd tegen studentenvertegenwoordigers gezegd dat ze hetzelfde probleem hebben als ikzelf. Het is even moeilijk om te weten wat professoren denken als studenten.'

Denkt u dat de integratie van studentenvertegenwoordiging op haar grenzen botst?
'Jullie leggen daar regelmatig eens de zweep op vanuit Veto (lacht), maar het is voor de studentenvertegenwoordigers enorm moeilijk. Kijk maar eens naar de evaluatie van de proffen, wat ik tijdens mijn loopbaan als rector heb ingevoerd. Oeioeioei, mijn collega's waren kwaad (lacht), maar goed.'

'Als een prof goede feedback krijgt, kan hij daar toch rekening mee houden om zijn les beter te maken. Dus ik vond het eigenlijk een goed idee dat we toen gelanceerd hadden. Maar ik had altijd gedacht "Daar zal een leercurve in zitten en na een paar jaar zal dat goed werken", maar ik lees in Veto nog altijd dat het maar half werkt.'

Waar passen studentenvertegenwoordigers binnen dit plaatje?
'Degenen die we kunnen spreken zijn de studentenvertegenwoordigers. Dat zijn degenen die zich manifesteren. En de vraag is: zijn zij de stem van de doorsnee student of zijn ze dat niet?'

Beleggingen van de KU Leuven

Moet de maatschappelijke rol van de KU Leuven tot uiting komen in haar beleggingen?
'Je moet bijvoorbeeld niet beleggen in militaire toepassingen. Je kan dan beginnen te discussiëren over fossiele brandstoffen. Volgens mij moet de maatschappelijke rol van de KU Leuven ook voor een stuk tot uiting komen in haar spin-offs. We moeten ervoor zorgen dat de dingen die hier ontwikkeld worden, hier ook verankerd blijven. Ook al ben je daar nooit zeker van.'

Hoe moeten we beleggingen zien in de huidige klimaatcrisis?
'Ik zou in kerncentrales investeren. In Mol stond de eerste kerncentrale op het continent. Al die kennis hebben we weggegooid uit politieke dommigheid. Sommige mensen willen ons levenspatroon totaal veranderen, maar dat zal nooit lukken. Je zal een technologische oplossing moeten vinden voor het zeer serieuze klimaatprobleem.'

Blijft u achter de schermen nog steeds actief?
'Niet achter de schermen: ik ga nog een paar opdrachten doen in wetenschappelijk onderzoek, en ik ben zelf nog voorzitter van verschillende spin-offs. Maar bij de Associatie zal ik mij niet meer engageren.'

'Ik ga alleen geïsoleerde projecten doen. Wat ik zal blijven opvolgen is het debat over de eindtermen van het middelbaar onderwijs. Dat wordt het komende jaar afgewerkt. Ik ga ook bij de hogescholen helpen om hun onderzoek beter te structureren. Maar altijd onder de verantwoordelijkheid van mijn opvolger. Die moet de grote lijnen uitzetten.'

Wat de toekomst brengt

Bent u tevreden met uw opvolger?
'Ik ken Koen Debackere al heel lang. Toen ik vicerector was, werd hij benoemd aan de universiteit. Als rector heb ik hem dan gevraagd LRD te doen en heb ik hem als de algemeen beheerder benoemd.'

'Hij was niet rechtstreeks betrokken bij opleidingsprogramma's, maar van in het begin is hij bij de Associatie betrokken geweest: het bestuur, de financiering en ondersteuning van de hogescholen, computerinfrastructuur, beleid rond onroerend goed, noem maar op. Ja, ik ben eigenlijk zeer blij met hem als opvolger.'

Denkt u dat het zal lukken om alles los te laten, na zo'n lange carrière binnen de KU Leuven?
'Waarom niet? Ik zit zelf ook binnen verschillende bedrijven waarin ik geïnvesteerd heb, dus ik ga hopen dat die nog wat opbrengen. Die vragen al lang meer tijd van mij dan ze gekregen hebben.'

'Maar de Associatie, dat laat ik los. Als je mij vraagt wat mijn plannen zijn, zeg ik dat ik zowat op een tweesprong sta. Mijn vrouw is onlangs overleden, dus er verandert veel in mijn leven.'

'Eigenlijk ben ik nog wat zoekende en werk ik eerst nog alles af. Normalerwijze had ik voorzien een derde van mijn tijd nog te werken en de overige tijd met mijn vrouw wat meer te reizen. Dat valt nu weg, dus als je mij vraagt "Ga je het loslaten?", waarschijnlijk wel, maar ik weet het niet. Voorlopig plan ik nog een aantal dingen te doen die interessant zijn voor de instelling.'