Rectorverkiezingen: wie daagt Sels uit?

Dertien maanden: zo vroeg op voorhand maakte Rik Torfs in 2016 bekend dat hij kandidaat was voor een tweede termijn. Zijn mislukking achteraf is misschien een les voor zijn uitdager van toen. Want totdat de rector iets laat horen, weten tegenkandidaten niet zeker tegenover wie ze komen te staan.

Maar stelt Sels zich uiteindelijk wel kandidaat? In een Navraag met Veto vorig jaar antwoordde Sels dubbel: 'Op dit moment doe ik het heel graag', maar 'ik moet vooral voelen dat ik gesteund word.' En bovenal: 'Ik vind dat het binnen je familie en gezin een beslissing is die je goed moet doordenken.'

Twaalf jaar aan de top

Het voorbije jaar is heel zwaar geweest aan de top, met de dubbele mokerslag van de covidcrisis en de zaak Reuzegom. De rector ziet er soms vermoeid uit, al wordt benadrukt dat dat ook bij vorige rectoren zo was. 'Het hakt erop in, zo'n job. Ik heb rectoren weten in slaap vallen tijdens het eten', stelt een decaan.

Luc Sels nam de voorbije jaren meer op zijn eigen schouders en liet minder over aan zijn ploeg dan Torfs deed. Dat zorgt voor een brede dossierkennis – het wekt ontzag dat hij zijn eigen vicerectoren kan aanvullen op vergaderingen – maar vereist eveneens erg veel werk.

Na acht jaar aan het hoofd van de grootste faculteit (Economie en Bedrijfskunde, red.) en vier jaar aan het hoofd van de universiteit, houdt Sels het misschien wel voor bekeken en keert hij terug naar zijn onderzoek, lesgeven en een normaler gezinsleven.

Second-term president

Mark Waer, rector van 2009-2013 en voorganger van Torfs, liet bijvoorbeeld ook een tweede termijn zitten, ondanks een vraag om door te gaan. 'Maar Waer had dat van het begin af aan laten weten', stipt een insider aan. 'Sels niet: hij heeft nog genoeg plannen in de koelkast liggen.'

En laat een tweede termijn juist ideaal zijn voor koelkastplannen, want niets is machtiger dan een second-term president. In een tweede termijn heb je geen verkiezingen meer te vrezen – een derde termijn gaat toch niet aan de KU Leuven.

Qua dossiers wordt dan meteen gekeken naar de herindeling van het academiejaar. Als Sels zonder veel discussie wordt herkozen, ligt de weg open voor hem, klinkt het. 'Het is aan onder andere de studenten om dit een campagnethema te maken', valt meermaals.

Corona en Reuzegom

De covidcrisis eist misschien haar tol voor Sels, tegelijk verstevigt ze zijn positie – net zoals in veel landen regeringspartijen er goed bij varen. 'Als hij niet meer opkomt, zou dat zijn zoals een kapitein die het schip verlaat midden in een storm', stelt een decaan.

Dat andere grote dossier van 2019-2020, de zaak Reuzegom, heeft een moeilijker te bepalen impact. In de eerste plaats woog de zaak erg zwaar op hemzelf, zoals hij nog vertelde in een interview met De Tijd in september.

Aan de andere kant is de rector misschien te verbrand door de zaak. Intern is zijn steun moeilijk te bepalen: decanen hebben soms lichte kritiek op bepaalde stappen, maar staan grotendeels achter zijn aanpak. Het is echter onduidelijk hoe het staat bij het gros van de proffen – die voor 70% van de stemmen tellen.

Troonopvolger

Als Sels, zoals Mark Waer, toch niet zou opkomen, wordt meteen gekeken naar zijn team van vicerectoren. De naam van vicerector Internationaal Beleid Peter Lievens valt. Hij was samen met Sels een van de oppositiestemmen tijdens het Torfs-tijdperk. Maar ondertussen heeft Lievens zelf al geuit dat hij de rectorpost niet per se ziet zitten.

Ingenieur Tine Baelmans wordt gezien als een nog 'rectoralere' optie. Haar dubbele ervaring als vicerector – eerst Studentenbeleid, nu het zware Onderwijsbeleid – levert haar geloofwaardigheid op. Baelmans is graag gezien bij studentenvertegenwoordigers en heeft al rectorverkiezingservaring uit 2013 – al kan dat juist haar enthousiasme temperen. Baelmans zou de eerste vrouwelijke rector zijn van de KU Leuven.

Kerkvorst vs. manager

Of Sels dan wel zijn vicerectoren opkomen: de zoektocht naar tegenkandidaten tegen het establishment is gestart. Het lijkt min of meer duidelijk hoe zij zich moeten profileren. De verkiezing van 2017 werd afgeschilderd als een strijd tussen de losse, aimabele en kerkvorstige Torfs tegen de droge, managementachtige en bescheiden Sels. Vier jaar later lijkt dat stijve imago nog steeds een zwakte van Sels te zijn.

Het kan zijn dat de universiteit weer een rector wil die zich meer profileert in de media, zoals Torfs dat deed en zoals de rectoren van de UAntwerpen en zeker de VUB dat nu doen. Tegelijk valt er opluchting te merken met Sels' beperktere mediaoptredens: 'Met Torfs hadden we enkel een PR-woordvoerder, met Sels hebben we tenminste een rector', verwoordt een decaan het.

De beurt aan Arenberg

Je hoort soms van een 'ongeschreven regel' dat rectoren moeten afwisselen tussen de groep Humane Wetenschappen, de groep Wetenschappen en Technologie en de groep Biomedische Wetenschappen. Dat is ruwweg tussen centrum Leuven, Arenberg en Gasthuisberg.

In dat geval zou het nu terug de beurt zijn aan een Arenberger, want dat is al sinds André Oosterlinck geleden. Al valt de regel natuurlijk weer in twijfel te trekken: Torfs en opvolger Sels waren beiden humane wetenschappers.

Om een zittende rector uit te dagen, heb je bovendien bestuurservaring nodig. Dan wordt gekeken naar decanen, departementsvoorzitters of vicerectoren. Bij de huidige generatie decanen vallen alvast nog geen critici op zoals Sels en Lievens in 2017. Het is eveneens twijfelachtig of een huidige vicerector het tegen hun rector wil opnemen.

Op zoek

Dat betekent dat de zoektocht zich verplaatst naar departementsvoorzitters en oud-vicerectoren. Een naam die herhaaldelijk terugkomt, is die van Georges Gielen.

Gielen is zowel voorzitter van het departement Elektrotechniek (ESAT) als oud-vicerector onder Rik Torfs. De Arenberger zou daarmee stoelen op een beleidservaring gelijkaardig aan die van Sels in 2017. Maar hij draagt eveneens misschien een Torfsstempel, wat hem parten kan spelen.

Een andere naam uit Torfs' oude ploeg is Didier Pollefeyt, ex-vicerector Onderwijsbeleid. Maar Pollefeyt moest in 2018 nog het onderspit delven in de race voor decaan Theologie en Religiewetenschappen. 'Als het al niet lukt in je eigen faculteit, waarom zou het dan lukken op universitair niveau?' stelt een insider.

Kamp Torfs

Dat er zo expliciet wordt gekeken naar het kamp Torfs, is niet toevallig. Sinds april komt Torfs in de pers over het beleid van zijn opvolger. Eerst nadat de universiteit een kritische mail van een ontslagen prof verwijderde uit persoonlijke mailboxen, maar deze zomer ook met kritiek op Sels' aanpak van de zaak Reuzegom. Die persoptredens doen het rectoraat vermoeden dat er een kandidatuur uit zijn hoek komt.

Kort daarna kwam een opiniestuk van Didier Pollefeyt over Reuzegom, getiteld 'Een te goedkope vergeving neemt het kwaad onvoldoende ernstig'. Dat opiniestuk was wel expliciet vanuit Pollefeyts expertise over vergiffenis.

Toxicoloog

Een derde naam die valt, is die van toxicoloog Jan Tytgat. Hij liet in augustus 2017 al weten dat als Sels 'zijn huiswerk niet goed gedaan heeft', hij overweegt om zich kandidaat te stellen. Die uitspraak kaderde toen in een conflict van de toxicoloog met zijn departement, maar een gooi naar het rectorschap zou nog steeds tot zijn opties behoren.

Tytgat zou net als Torfs vóór zijn rectoraat al een mediafiguur zijn. Daardoor werd Torfs' kandidatuur in 2005 – hij verloor toen nipt – in het begin niet serieus genomen, wat ook Tytgat parten kan spelen. Zijn beleidservaring is beperkter dan andere mogelijke kandidaten en zijn onpopulariteit bij collega's kan een zwakte zijn.

Eenzame strijd

Wat is de kans op een tegenkandidaat? Decanen hebben het gevoel dat de onvrede minder groot is dan vier jaar geleden. Al zijn er natuurlijk een paar dossiers: Sels' onbehouwen optreden bij de herindeling van het academiejaar, de verwijderde mail in april of de aanpak van Reuzegom.

De coronacrisis maakt het moeilijker voor een tegenkandidaat. Algemeen leeft de hoop dat er toch iemand opstaat. 'Van dat debat leer je zoveel', horen we. Lotte Delemarre, oud-voorzitter van de Studentenraad, sluit zich daarbij aan: 'Een tegenkandidaat zou goed zijn voor studenten. Dan kan je garanties vragen.'

Als niemand de strijd durft aan te gaan tegen Sels, verandert er veel. Dan verschuift de focus naar een gedragen visie en naar de samenstelling van de rectorploeg. Op dat moment moeten de studenten oppassen, want dan verdwijnen hun stemmen als hefboom.