Quota op komst voor geneeskundespecialisaties

De Vlaamse regering heeft de oprichting van een nieuwe Planningscommissie goedgekeurd. Die zal niet enkel adviseren hoeveel studenten toegelaten worden door het ingangsexamen, maar ook hoeveel studenten maximaal kunnen afstuderen in een bepaalde specialisatie.

De subquota voor specialisaties worden in de toekomst verdeeld over de universiteiten, in proportie met het aantal afstudeerders. Voor de kommacijfers – soms gaat het om erg kleine getallen – beslissen de decanen van de geneeskundefaculteiten onderling.

Te veel specialisten

De quota komen er omdat sommige specialisaties nu te populair zijn. 'Denk dan aan gynaecologie of radiologie. Anesthesie is ook onderweg', vertelt decaan van de faculteit Geneeskunde aan de KU Leuven Paul Herijgers.

Als een student afstudeert in een verzadigde specialisatie, loopt die het risico om na een twaalfjarige opleiding zonder gepast werk te vallen. Tegelijk zijn er disciplines die nu te weinig worden gekozen, zoals geriatrie, reumatologie of medische oncologie. Daar dreigt krapte op de zorgmarkt. Door de lange opleidingen, duurt het negen tot twaalf jaar voor een beleidsbeslissing impact krijgt op het terrein.

Om de krapte tegen te gaan, bedacht de Vlaamse regering het concept van minimumquota. De interpretatie daarvan is echter niet duidelijk. 'Het is totaal ondenkbaar om studenten een bepaalde specialisatie te verplichten', stelt Nicolas Degryse, voorzitter van het Vlaams Geneeskundig Studentenoverleg (VGSO).

'We hebben daarover gepraat met het kabinet van (Vlaams minister van Welzijn, red.) Wouter Beke,' vertelt Degryse, 'maar we hebben geen antwoord gekregen. Meer dan een symbool lijkt het niet.'

Meer nodig dan quota

De minimumquota moeten we vooral interpreteren als streefdoelen, klinkt het: als het quotum bereikt is, voldoet Vlaanderen zeker aan zijn zorgnoden. 'En als een student van zijn voorkeurspecialisatie wordt verhinderd door het maximumquotum, kiest hij veelal voor een andere specialisatie', legt decaan Herijgers uit.

Geneeskundestudenten vinden dat er echter meer moet gebeuren dan studenten bepaalde specialisaties te ontzien. 'Als er een tekort is voor een bepaalde specialisatie, dan moet die in de eerste plaats aantrekkelijker worden', vindt Degryse.

Dat kan bijvoorbeeld door de specialisatie meer te belichten in de opleiding. 'Onbekend maakt onbemind', stelt Degryse. Herijgers sluit zich daarbij aan: 'Psychiatrie kampte met een tekort. We hebben dat onder andere opgelost via een zomerschool, waardoor studenten vroeg in de opleiding al in contact kwamen met die specialisatie.'

Arbeidsomstandigheden

Andere determinanten zijn de arbeidsomstandigheden, maar daar kunnen de opleidingen zelf weinig aan doen. Bovendien is veel daarvan federale materie. De nomenclatuur – het verloningssysteem per prestatie – is verouderd, waardoor sommige disciplines oneerlijk bevoor- of benadeeld worden. Het systeem wordt nu herbekeken, zegt Herijgers. 'Maar dat duurt nog een zestal jaar.'

Tot slot is vooral informeren belangrijk, vindt Degryse. 'Veel studenten zijn niet eens op de hoogte dat er tekorten of overschotten zijn. Ze denken dat als ze toegelaten worden tot een specialisatie, ze daarmee sowieso aan werk zullen raken.'

Toch al extra studenten

De Vlaamse regering nam vorig jaar een markante beslissing: ze laat voortaan meer studenten toe deel te nemen aan het ingangsexamen voor arts en tandarts. Het is maar de vraag op welke basis minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) die beslissing nam: toen was er nog geen sprake van een Vlaamse planningscommissie.

Het was in de eerste plaats een communautair spel, omdat de Franse Gemeenschap al jaren overtallen toelaat. Daarnaast 'voelde' men dat er nood was aan meer artsen. 'Er zat geen heel diepe redenering of een op-bewijs-gebaseerde nood achter de beslissing', stelt Degryse.

Tekenend was een tussenkomst van Koen Daniëls (N-VA) in het Vlaams parlement: 'Ik raad u aan om straks rond te bellen naar een tandarts in uw buurt (...) Als het niet je eigen tandarts is, is het antwoord in mijn regio heel eenvoudig: dan kun je niet langsgaan, want de tandarts heeft een patiëntenstop.' Het kabinet gebruikte een gelijkaardige zin ter rechtvaardiging van de beslissing.

Het zorgveld spaarde de kritiek niet op de buikgevoel-beslissing, zeker nadat Weyts foutief beweerde dat uit overleg was gebleken dat de verhoging haalbaar was voor de universiteiten.

Niet gewoon kraan opendraaien

In principe heeft Daniëls wel gelijk: in bepaalde regio's zijn er tekorten of overschotten. 'Dunbevolkte regio's hebben het bijvoorbeeld moeilijk', zegt Herijgers. 'De nieuwe generaties willen niet meer alleen een praktijk starten, maar samenwerken.'

Als je samen een praktijk start, dan kan je collega's om raad vragen en beter je werk-privébalans onder controle houden. 'Het probleem is dat er in dunbevolkte regio's zoals de Westhoek, de provincie Luxemburg of de Noorderkempen niet steeds voldoende patiëntaanbod is om met drie of meer voltijds te werken', stelt Herijgers.

Ook daar weer helpt het niet om de kraan gewoon open te draaien: meer dokters tout court betekent niet per se meer dokters in de Westhoek. 'Denk eerder aan overheidsprogramma's zoals investeringssteun of praktijkondersteuning', zegt Herijgers.

Timing

De Vlaamse Planningscommissie moet voor 1 november elk jaar adviseren hoeveel studenten kunnen starten in Geneeskunde en Tandheelkunde. Die deadline voor het algemeen quotum hebben ze deze keer gemist.

De subquota per specialisatie lukken misschien wel al voor volgend jaar. Die moeten telkens aan de start van het eerste masterjaar gecommuniceerd worden. De commissie gaat zo snel mogelijk van start, verzekert het kabinet van minister Weyts. 'Ik heb de indruk dat ze al een advies plannen voor de masterstudenten die volgend jaar starten', zegt Herijgers. Het gaat dus zeker nog niet over de studenten die nu in hun derde masterjaar zitten.