Onderzoeker Tom Beckers over WipeOutFear

In fantasiefilms als Harry Potter is het wissen van herinneringenmogelijk. “We staan nog ver van bijvoorbeeld het printen van herinneringen,maar een aantal klinische toepassingen liggen binnen handbereik,” vertelt TomBeckers.

Zijn onderzoek aan de KU Leuven bouwt verder op eerderonderzoek uit New York en Amsterdam. Ervaringen hebben steeds een aantalminuten tijd nodig om een vast geheugenspoor te vormen. Rond 2000 ontdekten wetenschappersdat stabiele herinneringen ook maanden nadien opnieuw labiel gemaakt kunnen wordenen zo verstoord kunnen worden.

Daarin speelt eiwitsynthese een belangrijke rol. “Je geefteen rat een elektrische schok wanneer je hem in een kooi steekt. Als je hem dedag daarna opnieuw in die kooi steekt, zie je een angstreactie. Als je deeiwitsynthese op dat moment verstoort, zal je op de derde dag zien dat deangstreactie verdwenen is.”

Gelijkaardig onderzoek heeft uitgewezen dat dit voor mensenook kan. “Onderzoek rond spinnenfobie heeft spectaculaire resultatenopgeleverd,” duidt Beckers. Bij mensen kan niet worden gewerkt met schokken ofzware toxische middelen. Onderzoek wees uit dat ook betablokkers, die wordengebruikt voor het regelen van de bloeddruk, ook de eiwitsynthese kunnen verstoren.

“Door een angstreactie op te roepen en een betablokker toe te dienen, zie je dat de angstreactie op de derde dag verdwijnt. Mensen met een spinnenfobie durven tarantula’s aan te raken. Opvallend is dat er een verschil is in hun overtuiging en in hun uiteindelijke gedrag: op vragenlijsten geven ze nog steeds aan dat ze spinnenangst hebben,” vertelt Beckers.

Trauma’s

De overtuiging leeft dat mensen traumatische ervaringen kunnen verdringen en dus geen pil nodig zouden hebben om deze te vergeten. Beckers is duidelijk: “Het is een mythe dat mensen in staat zijn om trauma’s te verdringen. De herinnering komt met intrusies steeds terug, ook al probeer je deze te blokkeren.”

Al is de behandeling van trauma’s met betablokkers nog niet evident: “Uit ons onderzoek blijkt dat de verwachting van dat wat angst veroorzaakt een belangrijke rol speelt. Die verwachting is er minder bij een trauma, omdat je er niet vanuit gaat dat wat je hebt meegemaakt opnieuw zal gebeuren, zoals de angst voor spinnen wel reëel is.”

Volgens Beckers is de interesse bij de farmaceutische industrie niet groot: “Het zou gaan om één enkele pil, veel geld kan er niet mee verdiend worden."

Ook in zijn eigen branche is het enthousiasme niet bijster groot: “Deze behandeling zou potentieel veel verder gaan dan de standaard gesprekstherapeutische behandeling. Voor de behandeling van een trauma heb je al snel 15 tot 20 sessies nodig en het is niet uitgesloten dat de patiënt opnieuw last krijgt. Psychotherapeuten zouden hierdoor meer tijd kunnen vrijmaken voor het behandelen van andere stoornissen.”

Robots

De voordelen zijn duidelijk: mensen met een panische angst voor spinnen durven hun huis terug binnen nadat ze een spin hebben ontdekt. Maar er zijn duidelijk heel wat ethische vraagstukken bij het wissen van herinneringen.

Beckers is zich daarvan bewust: “Het lijkt me inderdaad problematisch dat je met een pilletje iemands herinnering kan wissen, ook met instemming. Het zou niet ok zijn dat je een soldaat naar de oorlog stuurt, die daar barbaarse handelingen laat uitvoeren en hem na terugkeer van zijn trauma’s helpt met een enkele pil. Misschien heeft hij het emotionele kantje aan zijn herinnering wel verdiend.”

Beckers benadrukt dat het niet mogelijk is om herinneringen te wissen: “De herinneringen zijn niet weg, dat vind ik zelf belangrijk en ook geruststellend. Je kan het emotionele randje eraf halen met een betablokker, zodat de herinnering niet meer beangstigend is.”

Al maken precies die emoties uiteindelijk ook het verschil tussen een psychopaat en een mens. Beckers gaat akkoord, maar wijst hij op de enorme voordelen die opwegen tegen dat gevaar: “Je mag de andere kant van de curve niet onderschatten. Heel wat mensen zitten in de knel door een angststoornis. Deze methode geeft hen opnieuw de kans op een normaal leven.”