Onderzoek in ontbijtgranen

Voor u zich in uw ontbijtgranen verslikt: een leerstoel die door een bedrijf gefinancierd wordt is geen uitzondering aan de universiteit. Onlangs verscheen op Apache een stuk dat de lucratieve business achter onze universitaire leerstoelen onder de loep nam. Wat bleek? Bedrijven bestellen en financieren 16,1 procent van alle research aan de Vlaamse universiteiten.

Onze universiteiten hangen voor een reëel deel af van geld uit die investeringen. ‘Zonder de middelen van bedrijven geraken de universiteiten er niet’, zegt Dominique Soenens, die het artikel voor Apache schreef. Volgens hem heeft de interesse van de grote bedrijven te maken met de goede status van Vlaanderen op het vlak van innovatie en onderzoek. Onder de leerstoelen aan de KU Leuven worden er daarom een dertigtal betaald door farmaceutische bedrijven. Met de keuze voor de KU Leuven gelooft Kellogg’s kennelijk sterk in het onderzoek dat de universiteit naar granen en vezels voert.

Onafhankelijk onderzoek

Het idee voor een Kellogg-leerstoel kwam er toen professor Jan Delcour van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen in de raad van bestuur zat van The American Association of Cereal. Daar liep hij een onderzoekshoofd in het bestuur van Kellogg’s tegen het lijf, met wie hij snel op dezelfde lijn zat. Hij en Kristin Verbeke, die professor Gastro-enterologie is, kregen in 2010 een leerstoel toegekend, meteen ook de eerste keer in zijn honderdjarig bestaan dat Kellogg’s fundamenteel onderzoek financiert aan een universiteit.

Het is nog maar de vraag hoe die vele samenwerkingen tussen onderzoekers en bedrijven geëvalueerd kunnen worden. ‘Voor de wetenschapper is die toenadering met bedrijven een manier om maatschappelijk relevant te zijn’, legt Soenens uit. ‘Dat is niet slecht, maar je moet je wel afvragen waar de onafhankelijkheid van de onderzoeker stopt.’

Kan onderzoek dat gesponsord wordt door een commercieel bedrijf als Kellogg’s wel onafhankelijk zijn? Professor Antoon Vandevelde, die ethiek en economie doceert aan de KU Leuven, denkt van wel. ‘In het algemeen hebben bij leerstoelen bedrijven geen greep op de inhoud van het onderzoek. Het is een vorm van mecenaat. Theoretisch gezien is men er meer beschermd tegen de eisen van bedrijven. Maar als je antireclame zou maken tegen de firma die je sponsort, moet je daar ook geen tekening bij maken.’

Totale vrijheid

Delcour legt uit wat de samenwerking inhoudt: 'Het onderzoek dat wij uitvoeren, is geen onderzoek in opdracht van Kellogg’s. Het bedrijf verlangt dat wij fundamenteel basisonderzoek doen, zonder directe commerciële toepassingen op korte termijn. We informeren hen wel over voortgang van onderzoek maar we hebben totale vrijheid. Het enige wat ze contractueel echt moeten weten, is hoe we het geld gespendeerd hebben. Al zullen zij naar buiten toe met deze leerstoel uiteraard weleens willen uitpakken.’

‘De leerstoel werd voor het eerst toegekend in 2010 en werd vorig jaar verlengd’, vertelt professor Kristin Verbeke. ‘De eerste steun die we kregen, gold voor een periode van vijf jaar. Doordat een leerstoel eigenlijk een gift is, wordt niet verwacht dat je na een jaar al met publicaties op de proppen komt. Dat is bij andere vormen van financiering vaak wel het geval.’ De leerstoel werd vorig jaar verlengd voor een nieuwe duur van vijf jaar.

‘Het nutritioneel gedeelte van het onderzoek zelf focust op de relatie tussen de inname van dieetvezel en de productie van korte keten vetzuren in de dikke darm, hun absorptie en verder metabolisme in het lichaam. Deze korte ketenvetzuren kunnen een positieve invloed hebben op de gezondheid’, zegt Verbeke. ‘We willen weten hoe het type dieetvezel hun productie en absorptie bepaalt.’ In het technologische gedeelte van het onderzoek bestuderen zij en Delcour de verdeling van mineralen in graangewassen, ‘want een deel van de bevolking op wereldschaal heeft tekort aan ijzerbeschikbaarheid.’

Of het onderzoek van Delcour en Verbeke snel binnen de producten van Kellogg’s te zien zal zijn, is nog een vraagteken. ‘Wat wij doen in de Kellogg-leerstoel, zie je misschien in ontbijtgranen of andere voedingsconcepten gereflecteerd binnen een jaar of tien. Maar dat kan even goed gebeuren door Nestlé als door Kellogg’s, omdat onze resultaten publiek gemaakt worden via publicaties.’